پژوهش ها و چشم اندازهای اقتصادی

پژوهش ها و چشم اندازهای اقتصادی

بررسی تغییرات سطح فقر و تعیین میزان آسیب پذیری خانوارهای روستایی ناشی از افزایش قیمت جهانی مواد غذایی در ایران

نویسندگان
قاسم لیانی 1
محمد بخشوده 2
1 شیراز دانشگاه شیراز دانشکده کشاورزی بخش اقتصاد کشاورزی
2 استاد بخش اقتصاد کشاورزی دانشگاه شیراز
چکیده
مطالعه حاضر، به بررسی اثرات افزایش قیمت مواد غذایی بر سطح فقر و میزان آسیب پذیری خانوارهای روستایی در ایران می‌پردازد. بدین منظور از اطلاعات هزینه‌ای خانوارهای روستایی در سال 1391 استفاده شد. ابتدا کشش‌های قیمتی جبرانی با استفاده از سیستم تقاضای تقریباً ایده‌آل درجه دوم محاسبه و اثر افزایش توأم قیمت جهانی مواد غذایی بر رفاه خانوارها مورد بررسی قرار گرفت، تا از آن بتوان در محاسبه شاخص آسیب پذیری و تغییرات سطح فقر در خانوارهای روستایی استفاده نمود. نتایج نشان می‌دهد که پس از افزایش قیمت، خانوارها از نظر رفاهی در وضعیت بدتری قرار گرفته، به گونه‌ای که شاخص رفاهی تغییرات جبرانی محاسبه شده برای گروه‌های مواد غذایی مورد مطالعه، 78/530 هزار ریال به دست آمد که این میزان حدود 28/6 درصد متوسط درآمد ماهانه خانوارهای روستایی را به خود اختصاص می‌دهد و از آن، تحت عنوان شاخص آسیب پذیری یاد می‌گردد. با عنایت به خط فقر محاسبه شده پس از افزایش قیمت مواد غذایی (71/2772 هزار ریال)، بالغ بر 49 درصد خانوارهای روستایی، مخارج کمتری نسبت به این میزان را صرف تهیه مواد غذایی می‌نمایند و به عبارتی، دچار فقر تغذیه ای می‌باشند. همچنین نتایج نشان داد که در اثر افزایش قیمت مواد غذایی نزدیک به 14 درصد (معادل 2764 خانوار) به تعداد خانوارهای فقیر اضافه شده است. نتایج این مطالعه می‌تواند به منظور حمایت از اقشار آسیب پذیر و تأمین امنیت غذایی و افزایش رفاه اجتماعی از طریق کمک به طراحی سیاست‌های اقتصادی، حائز اهمیت باشد؛ به نحوی که آثار منفی رفاهی گروه‌های کم درآمد جبران گردد.
کلیدواژه‌ها
مواد غذایی
رفاه
تغییرات متعدد قیمت
آسیب پذیری
فقر

عنوان مقاله English

Effects of Rising Food Prices on Poverty and Vulnerability of the Iranian Rural Households

نویسندگان English

ghasem layani 1
Mohammad Bakhshoodeh 2
1 Ph.D. Student of Agricultural Economics, University of Shiraz
2 Professor of Agricultural Economics, University of Shiraz
چکیده English

This study investigates the effects of rising food price on poverty and rate of vulnerability of the Iranian rural households. Applying the rural households’ data in 2012, first the compensated price elasticities are calculated by a Quadratic Almost Ideal demand system and then the effect of simultaneous increases in world food prices on welfare of rural households is studied in order to compute the vulnerability index and poverty variations. Results show that after rising food prices, the households’ welfare significantly gets worse, so that the corresponding compensated variation equals to 530.78 thousand Iranian Rials, which accounts for 6.28% of mean monthly income of the rural households. This limit defines the vulnerability index. Based on the computed poverty line, i.e. 2772.71 thousand Iranian Rials, over 49% of the households spend less for food. In other words, they suffer from food poverty. The results also show that nearly 14 percent (about 2764 households) has been added to the share of poor households because of rising food prices. The findings of this study can be used to design economic policies in order to protection of vulnerable groups, food security and social welfare.

کلیدواژه‌ها English

Food imports
Multiple price changes
Welfare
Poverty
Vulnerability
Iran
ارشدی، ع. و کریمی، ع. (1392) بررسی وضعیت فقر مطلق در ایران در سال‌های برنامه اول تا چهارم توسعه؛ فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان، 1: 64-35.
بختیاری، ص. و حقی، ز. (1382) بررسی امنیت غذایی و توسعه انسانی در کشورهای اسلامی؛ اقتصاد کشاورزی و توسعه، 43 و 44: 51-21.
پاکدامن، م. (1388) بررسی اثر اصلاح نظام یارانه مواد غذایی بر امنیت غذایی در ایران؛ پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
پورطاهری، م.؛ طالبی، ح. و افتخاری، ع. ر. (1390) تحلیل عوامل اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر کاهش فقر روستایی با تأکید بر فقر غذایی: بخش خلجستان استان قم؛ فصلنامه مدرس علوم انسانی (برنامه ریزی و آمایش فضا)، 2: 80-61.
پیرایی، خ. و شهسوار، م. (1388) بررسی وضعیت فقر در مناطق شهری و روستایی استان فارس؛ پژوهشنامه اقتصادی، سال 9، 3: 233-264.
جعفری ثانی، م. (1385) بررسی توزیع زمانی و مکانی فقر و نا امنی غذایی در ایران؛ پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
خالدی، ک. و پرمه، ز. (1384) بررسی وضعیت فقر در مناطق شهری و روستایی ایران؛ فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، 49: 57-82.
خدادادکاشی، ف.؛ حیدری، خ. و باقری، ف. (1384) برآورد خط فقر در ایران طی سال‌های 1379-1363؛ فصلنامه رفاه اجتماعی، 17: 163-137.
خرمی مقدم، س. (1389) بررسی تأثیر سیاست‌های یارانه غذا بر تقاضای مواد غذایی و توزیع درآمد خانوارهای روستایی و روستایی ایران؛ پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه کرمان.
خسروی نژاد، ع. ا. (1387) اندازه گیری اثرات رفاهی حذف یارانه کالاهای اساسی بر خانوارهای روستایی ایران؛ فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، 50: 31-1.
خسروی نژاد، ع. ا.؛ خداداد کاشی، ف. و صحبتی، ز. (1391) ارزیابی افزایش قیمت مواد غذایی بر رفاه خانوارهای روستایی ایران؛ فصلنامه راهبرد اقتصادی، 4: 93-73.
خسروی نژاد، ع. ا. (1388) اندازه‌گیری اثرات رفاهی حذف یارانه‌ کالاهای اساسی خانوارهای روستایی ایران؛ پژوهش‌های بازرگانی، 50: 31-1.
داوودی، پ. و سالم، ع. ا. (1385) اثر تغییر قیمت بنزین بر رفاه خانوارها در دهک‌های مختلف درآمدی؛ پژوهشنامه اقتصادی، 23: 48-15.
رضاپور، ف.؛ دانشورکاخکی، م. و محمدی، ح. (1390) بررسی تقاضای گروه‌های اصلی کالاهای خوراکی در مناطق شهری ایران؛ نشریه اقتصادی و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی)، 1: 57-46.
رنانی، م. و مه آبادی، م. (1379) تأثیر نابرابری و فقر بر کارایی سیاست‌های کلان اقتصادی؛ مجموعه مقالات فقر در ایران، دانشگاه علوم بهزیستی و توان بخشی تهران: 189-209.
شیروانیان، ع. ر. (1391) تعیین الگوهای فقر روستایی در ایران و بررسی تأثیر برنامه هدفمند سازی یارانه مواد غذایی بر آن: رویکرد چند بعدی فقر؛ پایان نامه دکتری اقتصاد کشاورزی، دانشگاه شیراز.
عابدی، ع. (1381) اندازه گیری و تحلیل خط فقر و توزیع درآمد در استان آذربایجان شرقی؛ سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان آذربایجان شرقی.
فلاحی، ف.؛ محمد زاده، پ. و حکمتی فرید، ص. (1392) بررسی آثار رفاهی افزایش قیمت گروه های کالایی در خانوارهای روستایی کشور؛ مجله تحقیقات اقتصادی، 2: 150-131.
قلی‌پور، س.؛ پرمه، ز. و محمدزاده، ر. (1389) تحلیلی بر بحران غذایی و بحران مالی جهان در سال 2008؛ تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
مرکز آمار ایران (1390) دفتر آمار‌های جمعیت، نیروی کار و سرشماری.
موسی خانی، غ. (1378) تجزیه و تحلیل رفاه اجتماعی در ایران و اثر پذیری آن از نابرابری درآمدی؛ پایان نامه کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشگاه شیراز.
هژبر کیانی، ک.؛ حاجیها، ف. و مزید آبادی فراهانی، م. (1391) برآورد اعتبار بودجه اجرای سیاست حمایتی هدفمند در تأمین امنیت غذایی؛ فصلنامه برنامه ریزی و بودجه، 17:  95-65.
Arif, G. M., & Farooq, S. (2012) Dynamics of rural poverty in Pakistan: Evidence from three waves of the panel survey; Islamabad, Pakistan: Pakistan Institute of Development Economics.
Atkinson,  A. (1987) On the Measurement of Poverty; Econometrica, 55 : 749-60.
Attanasio, O.; DiMaro, V.; Lechene, V., & Phillips, D. (2009) The welfare consequence of increases in food prices in rural Mexico and Colombia; Mimeo, UCL.
Azzam, A. M., & Rettab, B. (2012) A welfare measure of consumer vulnerability to rising prices of food imports in the UAE; Food Policy, 37: 554-560.
Bakhshoodeh, M. (2010) Impacts of world prices transmission to domestic rice markets in rural Iran, Food Policy, 35: 12-19.
Banks, J., Blundell, R. and Lewbel, A. (1997) Quadratic Engel curves and consumer demand; Review of Economics and Statistics, 79: 527-539.
Cranfield, J. (2007) The Impact of Food Price Inflation on Consumer Welfare: Application of a Rank Four Demand System; International Food Economy Research Group, University of Guelph, Canada.
Cranfield, J.,  Haq,  Z. (2010) What impact has food price inflation had on consumer welfare:A global analysis; In 2010 Conference (54th), February 10-12, 2010, Adelaide, Australia (No. 58894), Australian Agricultural and Resource Economics Society.
Deaton, A. and J. Muellbauer (1980) An Almost Ideal Demand System; American Economic Review, 70: 312-326.
Dybczak, K., Tóth, P. and Voňka, D. (2010) Effects of price shocks to consumer demand estimating the QUAIDS demand system on Czech household budget survey data; Distributed by the Czech National Bank. Available at: http://www.cnb.cz.
Food and Agriculture Organization (FAO) Statistics (2009): http://www.fao.org.
Food and Agriculture Organization (FAO) Statistics (2013): http://www.fao.org.
Fujii, T. (2013) Impact of food inflation on poverty in the Philippines; Food Policy, 39: 13-27.
Glassman, A.; Duran, D., & Sumner, A. (2013) Global Health and the New Bottom Billion: What do Shifts in Global Poverty and Disease Burden Mean for Donor Agencies?; Global Policy, 4: 1-14.
Gohin, A. (2005) Decomposing welfare effects of CGE models: an exact, superlative, path independent, second order approximation; 8th. Conference on Global Economic Analysis,  Lübeck, Germany.
Gorman, W. M. (1981) A possible procedure for analyzing quality differentials in the egg market; Review of Economic Studies, 47: 834-856.
Greene, W. H. (2000) Econometrica Analysis; Fourth Edition, London: Prentice Hall International.
Hein, D., & Wessells, C. R. (1990) Demand systems estimation with microdata: A censored regression approach; Journal of Business & Economic Statistics, 8: 365-371.
Huang, K. S. (1993) Measuring the effects of US meat trade on consumer’s welfare; Journal of Agricultural and Applied Economics, 25: 217-227.
Ivanic, M., & Martin, W. (2008) Implications of higher global food prices for poverty in low-income countries; Agricultural Economics, 39: 405-416.
Ivanic, M.; Martin, W., & Zaman, H. (2012) Estimating the short-run poverty impacts of the 2010-11 surge in food prices; World Dev. 40:  2302-17.
Jan, D.; Eberle, P. R.; Jan, A.; Ali, G., & Khan, M. (2009) Absolute poverty in Pakistan: where are the poor concentrated?; Sarhad Journal of Agriculture, 25: 321-327.
Jing, X.; Mittelhammer, R. and Heckelei, T. (2004) A QUAIDS model of Japanese meat demand; American Agricultural Economics Association, Denver, Colorado, USA.
Kumar, P.; Kumar, A.; Parappurathu, S. and Raju, S. S. (2011) Estimation of demand elasticity for food commodities in India; Agricultural Economics Research Review, 24: 1-14.
Lafrance, J. T.; Beatty, T. K. M.; Pope, R. D., and Agnow, G. K. (2002) Information theoretic measures of the income distribution in food demand; Journal of Econometrics, 107: 235-257.
Ochmann, R. (2010) Distributional and Welfare Effects of Germany's Year 2000 Tax Reform, Empirical Economics,  51(1), 93–123
Quester, A. and Greene, W. (1982) Divorce risk and wifes labor supply behavioral; Social Science Quarterly, 12: 16-27.
Ravallion, M. (1998) Poverty Lines in Theory and practice; Living Standards Measurement Study Working Paper, 133, World Bank, Washington D.C.
Ravallion, M., & Chen, Sh. (2007) Absolute Poverty Measures for the Developing World (1981-2004); World Bank Policy Research Working Paper, 4211.
Rodriguez-Takeuchi, L., & Imai, K. S. (2013) Food price surges and poverty in urban Colombia: New evidence from household survey data; Food Policy, 43: 227-236.
Sen, A. K. (1976) Poverty: an ordinal approach to the measurement; Econometrica, 44: 219-231.
Shonkwiler, J. S. and Yen, S. (1999) Two-step estimation of a censored system of equations; American Journal of Agricultural Economics, 81:972-982.
Tefera, N. (2012) Welfare impacts of rising food prices in rural Ethiopia: quadratic almost ideal demand system approach; Selected paper prepared for presentation at the international association of agricultural economists (IAAE) triennial conference, foz do lguacu, Brazil.
Tobin, J. (1958) Estimation of relationships for limited dependent variables; Econometrica: 26, 24-36.
Townsend, P. (1985) A Sociological Approach to Measurement of Poverty: A Rejoinder to Professor Amartya Sen; Oxford Economic Papers.
Wood, B. D. K.; Nelson, C. H. and Nogueira, L. (2012) Poverty effects of food price escalation: The importance of substitution effects in Mexican households; Food Policy, 37: 77-85.
پژوهش ها و چشم اندازهای اقتصادی
دوره 16، شماره 3
پاییز 1395
صفحه 1-27