پژوهش ها و چشم اندازهای اقتصادی

پژوهش ها و چشم اندازهای اقتصادی

اثر ساختار سنی جمعیت بر امنیت اقتصادی ایران

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان
1 دانشیار اقتصاد، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس، تهران
2 دکترای اقتصاد، دانشگاه تبریز
3 کارشناس ارشد علوم اقتصادی دانشگاه تبریز
چکیده
امنیت اقتصادی، یکی از مهم­‌ترین ابعاد امنیت ملی و از زیرساخت­‌های اساسی برای دستیابی به توسعه اقتصادی و بهبود سطح رفاه اجتماعی به شمار می­‌آید. دگرگونی­‌های جمعیتی، می­‌تواند بر توسعه و روند متغیرهای هدف اقتصادی اثرهای گسترده و ویژه­‌ای داشته باشد. شناخت این اثرها می­‌تواند کمک خوبی برای سیاست­‌گذاری و برنامه­‌ریزی توسعه باشد. هدف از نگارش این مقاله، بررسی اثر ساختار سنی جمعیت بر امنیت اقتصادی ایران طی دوره زمانی 1395-1360 است. در این راستا نخست، شاخص امنیت اقتصادی با استفاده از منطق فازی برآورد شده است. نتایج بیانگر بی­‌ثباتی این شاخص طی دوره مورد بررسی می­‌باشد. سپس اثر الگوی جمعیتی ایران در کنار سایر متغیرهای تاثیرتأثیر گذار بر امنیت اقتصادی ایران با استفاده از روش ‌ GMM سری زمانی ارزیابی شده است. نتایج نشان می­‌دهد که ساختار سنی جمعیت، تاثیرتأثیر منفی و معنا­‌داری بر امنیت اقتصادی ایران دارد. رشد جمعیت، موجودی سرمایه، توسعه مالی، آزادی تجاری و نرخ پس­‌انداز، اثر مثبت و معنا­‌داری بر امنیت اقتصادی داشته است، ولی نرخ تورم، اثر معنا­‌داری بر شاخص امنیت اقتصادی نداشته است. جمعیت ایران به سرعت در حال پیر شدن بوده و اگر روند کنونی ادامه یابد، می­بایدستی منابع محدود اقتصادی به‌جای سرمایه­‌گذاری در بخش­‌های تولیدی و عمرانی، صرف تامینتأمین نیازهای سالمندان شود. بنابر این ضرورت دارد که برنامه­‌ریزی لازم برای مقابله با این مساله انجام شود.
کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله English

The Effect of Age Structure of the Population on Iran's Economic Security

نویسندگان English

Morteza Ezzati 1
Zana Mozaffari 2
khatereh alilou 3
1 Associate Professor in Economics, Tarbiat Modares University
2 Ph.D. in Economics, University of Tabriz
3 M.A. in Economics, University of Tabriz
چکیده English

Economic security is one of the most important aspects of national security. It is a basic pillar of the economies for achieving economic development and improving social welfare, too. The demographic changes may widely affect the development and trend of target variables of the economy. The identification of the effects of demographic changes on economic security can help policy-making and planning of economic development. The purpose of this paper is to investigate the effect of age structure of the population on economic security in Iran during the period 1981-2016. In this regard, the economic security index (ESI) is firstly estimated using fuzzy logic. The findings indicate the instability of this index. Then, the impact of demographic model of Iran along with other variables affecting Iran's economic security is evaluated using generalized method of moments (GMM). The results show that age structure of the population has a negative and significant effect on Iran's economic security. Population growth, capital stock, financial development, trade openness, and saving rates have positive and significant impacts on the ESI. However, the inflation rate has no significant effect on the ESI. Iran’s population is rapidly aging, and if the current trend continues, the limited economic resources should be assigned to meet the needs of the elderly instead of investing in productive sectors. Therefore, there is a need for planning to tackle this problem.

کلیدواژه‌ها English

Economic security
Population Age Structure
Fuzzy Logic
GMM
اشرفی، آتنا؛ یحیی آبادی، ابوالفضل و صمدی، سعید (1392). تحلیل تأثیر رشد جمعیت و تورم بر رشد اقتصادی در کشورهای گروه D8. همایش الکترونیکی ملی چشم‌انداز اقتصاد ایران، تهران.
افقهی، منصوره و زارع، بیژن (1394). متغیرهای مؤثر بر کاهش باروری و آینده پژوهی تغییرات جمعیتی در ایران. دومین کنفرانس ملی و اولین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در علوم انسانی، تهران: مؤسسه مدیران ایده پرداز پایتخت ویرا.
آرمن، سیدعزیز؛ صلاح منش، احمد؛ اندایش، یعقوب و مجیدزاده، فاطمه (۱۳۹۵). بررسی تأثیر ساختار سنی جمعیت بر رشد اقتصادی ایران (رهیافت خودرگرسیون برداری). کنفرانس بین المللی اقتصاد، مدیریت، روانشناسی، قم: دانشگاه علمی کاربردی استانداری قم.
بهشتی، محمدباقر و احمدزاده، خالد (1386). بررسی اثر ساخت سنی جمعیت کشور روی تورم. پژوهش‌های مدیریت در ایران، دوره ۱۱، شماره ۳: 106-85.
ترابی، تقی؛ پیکارجور، کامبیز و آبرون، نرجس (1389). بررسی تأثیر توسعه مالی بر رشد اقتصادی کشورهای درحال‌توسعه نفتی و غیر نفتی. مطالعات مالی، شماره 7: 163-139.
تقی‌نژاد عمران، وحید و بهمن، محمد (1391). قاعده‌ی گسترش یافته تیلور: مطالعه موردی ایران 86-1357. تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، دوره 3، شماره 9: 19-1.
چشمی، علی و رضوی، مهسا (1394). بررسی نقش تأمین اجتماعی در سهولت محیط کسب و کار: وضعیت جهانی و مسائل کارفرمایان ایرانی، کار و جامعه، شماره 189، بهمن: 23-4.
حسین زاده بحرینی، محمد حسین (1383). عوامل مؤثر بر امنیت سرمایه‌ گذاری در ایران. جستارهای اقتصادی، دوره 1، شماره 2: 156-109.
حیدری، حسن؛ اصغری یالقوز آغاجی، رعنا و محسنی زنوزی، سید جمال‌الدین (1391). ارتباط میان رشد جمعیت و رشد اقتصادی با تأکید بر مخارج دولت بر گروه‌های سنی گوناگون جمعیت. معرفت فرهنگی اجتماعی، دوره 4، شماره 1: 100-81.
خسروی وشمکیر، حسن (1388). آسیب‌شناسی تحولات ساختار جمعیت در ایران با رویکرد امنیت اقتصادی. تهران: مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد.
دادگر، یدالله؛ نظری، روح الله و فهیمی‌فر، فاطمه (1393). بررسی آزمون قانون اوکان در اقتصاد ایران با تأکید ویژه بر ساختار جمعیتی. تحقیقات اقتصادی، دوره 49، شماره 4: 959-927.
دلالی اصفهانی، رحیم؛ مویدی، مجید و حسینی، عظیمه السادات (1391). تأثیر تغییرات جمعیت؛ مقیاس اقتصادی فناوری بر فرآیند رشد اقتصادی. معرفت فرهنگی اجتماعی، دوره 4، شماره 1: 80-63.
رسولی، کریم و فرزین وش، اسداله (1391). بررسی رابطه بین امنیت اقتصادی و درآمدهای مالیاتی (شواهدی از کشورهای منا). اقتصاد کاربردی، دوره 3، شماره 9: 152-123.
روزنامه دنیای اقتصاد (1392). نگاهی به تحولات ساختار سنی و فرصت طلایی پنجره جمعیتی در ایران. شماره ۳۱۲۹، تاریخ چاپ: ۱۳۹۲/۱۱/۱۶، شماره خبر: ۷۸۳۴۰۱.
سالم، جلال (1395). ارتباط امنیت غذایی با جمعیت شهرنشین و برنامه‌های توسعه (مطالعه موردی: ایران). مدل‌سازی اقتصادی، دوره 10، شماره 36: 140-125.
شریف آزاده، محمد رضا و حسین زاده بحرینی، محمد حسین (1382). تأثیر پذیری سرمایه گذاری خصوصی از شاخص های امنیت اقتصادی (1358-1379) در ایران. نامه مفید، شماره 38: 192-152.
صادقی سقدل، حسین؛ گلوانی، امین و خوشخو، اعظم (1393). برآورد روند شاخص امنیت اقتصادی در ایران (کاربرد منطق فازی). مطالعات و سیاست‌های اقتصادی، دوره 10، شماره 2: 170-153.
عرب مازار، عباس و کشوری شاد، علـی (1384).‌ بررسـی اثـر تغییر ساختار سنی جمعیت بـر رشـد اقتصـادی. پژوهش‌های اقتصادی، دوره 5، شماره 15: 51-27.
عزتی، مرتضی و دهقان، محمدعلی (1387). امنیت اقتصادی در ایران. مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، تهران: نگاران شهر.
محمد پور، غلامرضا؛ بخشی دستجردی، رسول؛ جعفری، سمیه و اثنی عشری، هاجر (1392). بررسی اثر ساختار سنی جمعیت بر رشد اقتصادی ایران. تحقیقات اقتصادی، دوره‌ 48، شماره 2: 224-201.
محمد زاده، اعظم؛ شهیکی تاش، محمد نبی و روشن، رضا (1394). مقایسه مدل‌های قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای مبتنی بر مصرف (CCAPM) و مبتنی بر مخارج مصرفی بخش مسکن (HCCAPM) در توضیح بازده سهام در ایران. نظریه‌های کاربردی اقتصاد، دوره 2، شماره 3: 72-49.
محمودی، محمدجواد (1395). سالخوردگی جمعیت: یک مساله‌ اجتماعی جمعیتی. مطالعات راهبردی زنان، دوره 19-73: 178-183.
مهرگان، نادر و رضایی، روح‌الله (1388). اثر ساختار سنی جمعیت بر رشد اقتصادی. پژوهش‌های اقتصادی ایران، دوره 13، شماره 39: 146-137.
میرشایمر، جان (1393). تراژدی سیاست قدرتهای بزرگ. ترجمه غلامعلی چنگی زاده. تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
میرمحمدی، سید محمد (1386). آمایش سرزمین و ملاحظات امنیت اقتصادی. تهران: مؤسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد.
نیکو قدم، مسعود؛ همایونی‌فر، مسعود؛ هوشمند، محمود و سلیمی‌فر، مصطفی (1394). بررسی اثرگذاری تغییرات ساختار سنی جمعیت بر درآمد سرانه در ایران به تفکیک کانال‌های اثرگذاری. پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، دوره 15، شماره 1: 53-23.
Andersson, B. (2001). Scandinavian evidence on growth and age structure. Regional Studies, 35(5): 377-390.
Beck, T.; Levine, R., & Loayza, N. (2000). Finance and the Sources of Growth. Journal of financial economics, 58(1): 261-300.
Bloom, D. E., & Finlay, J. E. (2009). Demographic change and economic growth in Asia. Asian Economic Policy Review, 4(1): 45-64.
Bloom, D.; Canning, D., & Sevilla, J. (2003). The demographic dividend: A new perspective on the economic consequences of population change. Rand Corporation.
Fabricius, M. M. (1998). The Impact of Economic Securityon Bank Deposits and Investment (No. 98). International Monetary Fund.
Golley, J., & Zheng, W. E. I. (2015). Population dynamics and economic growth in China. China Economic Review, 35: 15-32.
Greene, W. (2011). Fixed effects vector decomposition: a magical solution to the problem of time-invariant variables in fixed effects models?. Political Analysis, 19(2): 135-146.
Greiner, A.; Semmler, W., & Gong, G. (2016). The forces of economic growth: a time series perspective. Princeton University Press.
Hamilton, J. D. (1994). Time series analysis (Vol. 2). Princeton: Princeton university press.
Karanina, E., & Loginov, D. (2017). Indicators of economic security of the region: a risk-based approach to assessing and rating. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science (Vol. 90, No. 1, October: 012087). IOP Publishing.
Kelley, A. C. (2001). The population debate in historical perspective: Revisionism revisited.
Kuhn, M., & Prettner, K. (2018). Population age structure and consumption growth: evidence from National Transfer Accounts. Journal of Population Economics, 31(1): 135-153.
Lee, R.; Mason, A., & Miller, T. (2000). Life cycle saving and the demographic transition: The case of Taiwan. Population and Development Review, 26: 194-219.
Macunovich, D. J. (2012). The role of demographics in precipitating economic downturns. Journal of Population Economics, 25(3): 783-807.
Makasheva, Y. S.; Makasheva, N. P.; Gromova, A. S.; Andreeva, N. V., & Ishtunov, S. A. (2016). The policy of import substitution as the basis for economic security and well-being of society. In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science (Vol. 43, No. 1, September: 012097). IOP Publishing.
Mallik, G., & Chowdhury, A. (2001). Inflation and economic growth: evidence from four south Asian countries. Asia-Pacific Development Journal, 8(1): 123-135.
Malmberg, B., & Sommestad, L. (2000). Four Phases in the demographic transition. Implications for economic and social development (No. 2000: 6). Institute for Futures Studies.
Nataliya, I., & Turaieva, T. (2014). Trade in services and economic security of state: criteria of interconnection under conditions of globalization. European Scientific Journal, ESJ, 9(10).
Peng, X. (2005). Population ageing, human capital accumulation and economic growth in China: an applied general equilibrium analysis. Asian Population Studies, 1(2): 169-188.
Poirson, M. H. (1998). Economic security, private investment, and growth in developing countries. International Monetary Fund.
Report, A. Concise (2017). Changing population age structures and sustainable development, Department of Economic and Social Affairs Population Division.
Tsenkov, Y. (2016). Model for Assessment of Economic Security of Bulgaria. Ikonomiceski i Sotsialni Alternativi, (4): 41-50.
Uddin, G. A.; Alam, K., & Gow, J. (2016). Population age structure and savings rate impacts on economic growth: Evidence from Australia. Economic Analysis and Policy, 52: 23-33.
Wagle, U. R. (2013). The Food Stamps Program and Economic Security among Low‐Income Families, Part II: The Effects of Labor and Income. Poverty & Public Policy, 5(2): 162-179.
Wei, Z., & Hao, R. (2010). Demographic structure and economic growth: Evidence from China. Journal of Comparative Economics, 38(4): 472-491.
Zhang, H.; Zhang, H., & Zhang, J. (2015). Demographic age structure and economic development: Evidence from Chinese provinces. Journal of Comparative Economics, 43(1): 170-185.