پژوهش ها و چشم اندازهای اقتصادی

پژوهش ها و چشم اندازهای اقتصادی

اثر هدفمندسازی یارانه‌ها بر ترکیب هزینه‌ای خانوارها در ایران

نویسندگان
1 دانشیار دانشگاه رازی
2 استادیار اقتصاد دانشگاه رازی
3 کارشناسی ارشد اقتصاد دانشگاه رازی
4 دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه رازی
چکیده
عدم کارآیی و ناعادلانه بودن نظام پرداخت یارانه‌ها در کشور در طی سال‌های متمادی، موجب گردید دولت از سال 1389، قانون هدفمندسازی یارانه‌ها را عملیاتی نماید، که در طی آن سهم خانوارهای فقیر از یارانه دولت افزایش یابد. مطالعه حاضر با استفاده از داده‌های در سطح خرد خانوار در دوره‌ 1384 تا 1393 و تکنیک رگرسیون‌های به ظاهر نامرتبط از طریق روش FGLS به بررسی اثر هدفمندی یارانه‌ها بر ترکیب مصرفی خانوار پرداخته است. نتایج مطالعه نشان می‌دهد که در طول دوره‌ مطالعه، سهم مخارج ضروری‌تر در سبد مصرفی خانوارها افزایش، و بنابراین براساس تئوری انگل، رفاه خانوارها کاهش یافته، همچنین متغیر مجازی یارانه و متغیر یارانه ماهانه دریافتی در میان همه‌ گروه‌های کالایی، بیشترین اثرگذاری را بر روی سهم گروه خوراک و غذای خانوارها از کل مخارج آنان داشته، و یکی از دلایل کاهش رفاه خانوارها، افزایش بیشتر قیمت‌های نسبی نسبت به افزایش درآمد ناشی از یارانه‌ها بوده، از آنجا که بر اساس مطالعه‌ حاضر، در بین تمامی عوامل تأثیرگذار بر روی رفتار مصرفی خانوارها در تخصیص بودجه‌ میان گروه‌های کالایی، عامل درآمد دائمی بیشترین اثرگذاری را داشته، لذا هدف اصلی سیاستگذار می باید به جای افزایش اسمی یارانه‌ نقدی از طریق سیاست‌های تورم‌زا، بر روی افزایش سطح واقعی درآمد دائمی خانوارها معطوف گردد.
کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله English

The Effect of Targeting Subsidies on Combination of Household Expenditure in Iran

نویسندگان English

Kiomars Sohaili 1
Morteza Sahab Khodamoradi 2
Mohamadreza Moniri 3
Younes Goli 4
1 Associated Professor of Economics, Razi University
2 Assistant Professor of Economics, Razi University
3 M.A of Economics, Razi University
4 Ph.D. Candidate in Economics, Razi University
چکیده English

Inefficiency and injustice of subsidy system in Iran over the years induced the government to implement targeted subsidy law since 2010. As a result, the share of poor households receiving government subsidies decreased. Utilizing the micro-data of Households’ Income and Expenditure Surveys (HIES) from 2005 to 2014 and applying seemingly unrelated regression(SUR) technique through feasible generalized least squares (FGLS) method, this study examines the effect of targeting subsidies on households’ consumption combination. The results show that the shares of necessary goods in households’ expenditure have increased. According to Engle theory, these indicate reductions in households’ welfare. In addition, the “subsidy” dummy variable has the most effect on food expenditure share among different goods groups. One reason for the welfare reduction is higher increase in relative prices compared to increase in income due to subsidy. Since, the permanent income is of the highest effect on allocation of households’ budget among different goods groups; therefore, policy makers should focus on increase in the households’ real permanent income instead of inflationary policies, which increase nominal cash subsidies.

کلیدواژه‌ها English

Household consumption behavior
Engle theory
Seemingly unrelated regression (SUR)
Feasible generalized least squares (FGLS)
اسلامی، محمدرضا؛ باغستانی، علی‌اکبر و شرافتنمد، حبیبه (1390). بررسی تأثیر هدفمندسازی یارانه‌ها بر مصرف گوشت؛ همایش منطقه‌ای جهاد اقتصادی: رهیافت‌ها و راهبردها.
اعظمی، حسین؛ جمالی‌پور، محسن؛ بابانیا، سپیده و  قربانی، محمد(1392). اثر هدفمندسازی یارانه‌ها بر مصرف لبنیات در سطح خانوارها (مطالعه موردی: شهر مشهد)؛ نهمین کنفرانس دو‌سالانه‌ اقتصاد کشاورزی ایران.
بیکی، سحر؛ سامتی، مرتضی و شریفی رنانی، حسین (1392). اثر هدفمندی یارانه‌ها بر فقر و بیکاری: (فاز اول هدفمندی یارانه‌ها)؛ اولین همایش الکترونیکی ملی چشم انداز اقتصاد ایران.
پرمه، زورار (1384). بررسی یارانه انرژی و آثار افزایش قیمت حامل‌های انرژی بر سطوح قیمت‌ها در ایران؛ فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 34: 147-117.
تشکینی، احمد و عباسی نژاد، حسین (1392). اقتصاد­سنجی کاربردی(پیشرفته)؛ انتشارات نور علم، چاپ دوم.
جبل عاملی، فرخنده و گودرزی فراهانی، یزدان (1394) تأثیر اصلاح یارانه بر مصرف حامل انرژی در ایران: مطالعه موردی مصرف بنزین، نفت و گازوئیل؛ فصلنامه مجلس و راهبرد، سال بیست و دوم، شماره81.
خرمی مقدم، سیمین؛ زارع، محمدرضا؛ مهرابی، حسین و بخشوده، محمد(1391). تحلیل الگوی مصرفی کالاهای مشمول یارانه: کاربرد سیستم تقاضای تقریباً ایده‌آل درجه 2؛ فصلنامه اقتصاد کشاورزی، دوره 6، شماره 4:  72-55.
دادگر،‌ یداله و نظری، روح اله (1390). تحلیل رفاهی سیاست‌های یارانه‌ها در اقتصاد ایران؛ ‌فصلنامه رفاه اجتماعی، سال یازدهم، شماره 42، 380-337.
رضایی قهرودی، زهرا و باغ فلکی، تابان (1392). بررسی تأثیر هدفمندکردن یارانه‌ها بر الگوی مصرف خانوارها، پژوهشکده آمار مرکز آمار ایران.
زمان زاده، حمید (1390). هدفمندی یارانه‌ها: دستاوردها، هزینه‌ها و چالش‌ها؛ فصلنامه تازه‌های اقتصاد، سال نهم، شماره 133: 116-108.
سوری، داود (1392). توزیع جغرافیایی فقر: ابزاری برای هدفمندسازی یارانه‌ها؛ فصلنامه تازه‌های اقتصاد، شماره 139: 110-106.
سوری، علی (1392). اقتصاد سنجی(جلد دوم)؛ نشر فرهنگ شناسی، چاپ دوم.
غروی نخجوانی، احمد (1383). فقر در خانوارهای ایرانی (با نگاهی به نتایج طرح هزینه درآمد خانوار در ایران)؛ فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال چهارم، شماره17: 118-91.
 مرکز آمار ایران، نتایج طرح آمارگیری از ویژگی‌های اجتماعی-اقتصادی خانوار، سال 1384 تا 1393.
مرکز پژوهش‌های مجلس (1393). بررسی آثار پرداخت یارانه نقدی و حذف یارانه سه دهک خانوارها بر تولید و توزیع درآمد نهادی؛ اردیبهشت ماه.
مرکز پژوهش‌های مجلس (1393) ضرورت بازنگری و اصلاح قانون هدفمند کردن یارانه‌ها؛ اردیبهشت ماه.
مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی (1384). امکان سنجی شناسایی خانوارهای نیازمند از خانوارهای بی‌نیاز در ایران در راستای هدفمند نمودن یارانه‌ها؛ انتشارات مؤسسه­مطالعات و پژوهش‌های­بازرگانی: 87- 10.
نیلی، مسعود (1389). ارزیابی پیامدهای اصلاح نظام یارانه انرژی (با تأکید بر صنعت، خانوار، بودجه عمومی دولت و اقتصاد کلان)؛ انتشارات اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران، مردادماه: ‌283-191.
Ahmdian, M.; Mona Chitnis, & Lester C. Hunt (2007). Gasoline Demand, Pricing Policy and Social Welfare in the Islamic Republic of Iran, OPEC Review, June.
Arze Del Granado, J.; Coady, D., & Gillingham, R. (2012). The Unequal Benefits of Fuel Subsidies: Are View of Evidence for Developing Countries, World Dev. 40: 2234-48.
Bacon, Robert; Ley, Eduardo & Masami Kojima (2010). Subsidies in the Energy Sector: Measurement, Impact, and Design, Background Paper for the Energy Strategy, Washington, DC: World Bank.
Farajzadeh, Z. and  Bakhshoodeh, M. (2015). Economic and Environmental Analyses of Iranian Energy Subsidy Reform using Computable General Equilibrium (CGE) Model. Energy for Sustainable Development, Vol. 27: 147-154.
Gharibnavaz, M.R. & Waschik, R. (2015). Food and Energy Subsidy Reforms in Iran: A General Equilibrium Analysis. Journal of Policy Modeling, Vol. 37: 726-741.
Korayem, K. (2013). Food Subsidy and the Social Assistance Program in Egypt; Targeting and Efficiency Assessment. Topics in Middle Eastern and North African Economies, 15.
Massel, Benton F. (1967). Consistent Estimation of Expenditure Elasticities from Cross-Section Data on Households Producing Partlyfor Subsistence; England: food Research Institute, Standford Univercity.
Morgan, T. (2007). Energy Subsidies: Their Magnitude, How They Affect Energy Investment and Greenhouse Gas Emissions and Prospects for Reforms; Report for UNF CCC Secretariat Financial and Technical Support Program, Bonn.
Moshiri, S. (2015). The Effects of the Energy Price Reform on Households Consumption in Iran; Energy Policy, 79: 177-188.
Moshiri, S.; Atabi, A.; Panjeshahi, H., & Lechtenböhmer, S. (2012)  Longrunenergy Demand in Iran; Int.J.EnergySect.Manag. 6(1): 120-144.
Narayanan, S. (2011). A Case for Reframing the Cash Transfer Debate in India; Economic and Political Weekly, 46 (21).
Saboohi, Y. (2001). An Evaluation of the Impact of Reducing Energy Subsidies on Living Expenses of Households; Energy policy, Vol. 29: 245-252.
Salehi-Isfahani, J. and Majbouri, M. (2013). Mobility and the Dynamics of Poverty in Iran: Evidence from the 1992-1995 Panel Survey; The Quarterly Review of Economics and Finance, Vol. 53, 3, 257-267.
Tabor, S. R. (2002). Assisting the Poor with Cash: Design and Implementation of Social Transfer Programs; Social Protection Discussion Paper Series, World Bank.
Tarsicio, Castaneda, and Kathy Lindert (2006). Designing and Implementing Household Targeting Systems: Lessons from Latin American and The United States; Third International Conference on Conditional Cash Transfers, Istanbul, Turkey, June 26-30.
United Nations Environment Program, Reforming Energy Subsidies, Opportunities to Contribute to the Climate Change Agenda; Division of Technology, Industry and Economics, 2008.