پژوهش ها و چشم اندازهای اقتصادی

پژوهش ها و چشم اندازهای اقتصادی

ارایه الگویی برای تعیین نرخ سود در عقود مبادله ای با استفاده از شبکه‌های عصبی مصنوعی

نویسندگان
1 کارشناس ارشد مهندسی دانش و علوم تصمیم دانشگاه علوم اقتصادی (خوارزمی فعلی)، تهران
2 عضو هیات علمی گروه بانک، بیمه و گمرک دانشکده مدیریت دانشگاه خوارزمی، تهران
چکیده
در بانکداری اسلامی، دو دسته‌ عقود مشارکتی و غیرمشارکتی (عقود مبادله‌ای) وجود دارد. عقود مبادله‌ای، عقودی با نرخ سود ثابت است که نرخ آنها معمولاً مبنای تخصیص منابع عقود مشارکتی است. در ایران نرخ سود عقود مبادله‌ای از سوی بانک مرکزی و به صورت دستوری تعیین می‌شود. در پژوهش حاضر با الهام از روش ارایه شده از سوی دادگر و فیروزان (1391) و به ‌منظور مقایسه نتایج و ارتقای کارآیی برآوردها و نشان دادن قابلیت عملیاتی روش مذکور با استفاده از شبکه‌های عصبی مصنوعی پرسپترون چندلایه (MLP) و تابع پایه شعاعی (RBF) نرخ سود عقود مبادله‌ای محاسبه و برآورد شد. داده‌های مورد استفاده، اطلاعات حقیقی و واقعی عملکرد بخش تولید صنعتی یعنی بنگاه‌های با بیش از 10 نفر کارکن را شامل می‌شود. طبق نتایج به ‌دست آمده، دو شبکه از دقت نسبتاً خوبی برای تخمین ضرایب تابع هزینه‌ سایه‌ای برخوردارند و اکثر ضرایب، در صدم اعشار با هم تفاوت دارد. روش پیشنهادی علاوه بر سهولت انجام، در راستای روش اقتصادسنجی بوده ولی محدودیت های آن از جمله بررسی تعداد محدود صنایع به دلیل نمونه‌گیری را نداشته و تقریباً تمام 14 هزار داده‌ کارگاه‌های صنعتی در سال 1386 را لحاظ نموده و میزان خطای محاسبات بسیار کمتر است. طبق نتایج حاصل، نرخ سود عقود مبادله‌ای برای سال مورد بررسی 15درصد به دست آمد که در مقایسه با نرخ سود 12 درصد برای سال مذکور، نشان‌دهنده 20 درصد انحراف در تعیین نرخ سود است که هزینه‌های غیرقابل انکاری بر اقتصاد کشور و تخصیص منابع محدود دارد.
کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله English

Modeling the Determination of Rate of Return in Transaction Contracts Using Artificial Neural Networks

نویسندگان English

hamide naghade 1
Towhid Firoozan 2
1 . M.A. in Knowledge Engineering and Decision Sciences, Kharazmi University
2 . Ph.D. in International Economics, Faculty Member of Banking management, Kharazmi University
چکیده English

Islamic banking includes profit and loss sharing (PLS) and transaction contracts. Transaction contracts have fixed rates of return, which in turn form a base for allocating the financial resources to PLS contracts. In Iran, the rates of return in transaction contracts are determined by Central Bank. In this research, we compute and estimate the rates of return in transaction contracts using the Multi-Layer Perceptron (MLP) Artificial Neural Networks and Radial Basis Function (RBF). This research is an extension and improvement of Dadgar and Firoozan (2012) work. Data used for algorithms is the real data gathered from manufacturing workplaces having more than 10 employees. Our results show that two networks are of good accuracy to estimate the coefficients of shadow cost function, and most of them are approximately equal in two networks.
Compared to econometric method, the proposed model has no sampling limitation. This method accounts for all of 14000 manufacturing units in 2007, and consequently the computational errors are much less than those of econometric calculations. According to the results, the estimated rate of return for transaction contracts is 15%. This rate in comparison with the prevailing rate, i.e. 12%, reflects a 20% deviation in determining rate of return, which causes undeniable costs on the economy and allocation of limited resources.

کلیدواژه‌ها English

Return
Transaction contracts
Islamic banking
Shadow cost function
artificial neural network
آقانظری، حسن (1387) نظریه مشارکت در سود و زیان، چالش ها و راهکارها؛  اقتصاد اسلامی، شماره 8 (29)، بهار: صفحات 79-63.
اقبال، ضمیر (1380) سیستم‌های مالی اسلامی؛ ترجمه حمید میرزایی؛ اقتصاد (بانک و اقتصاد)، شماره 19، شهریور، صفحات 24-20.
اکرمی، ابوالفضل و مهدیزاده، سجاد (1383) ملاحظاتی پیرامون نرخ‌های سود بانکی در ایران؛ مجله روند، شماره 42 و 43، پاییز و زمستان، صفحات 46-20.
توتونچیان، ایرج (1379) پول و بانکداری اسلامی و مقایسه آن با نظام سرمایه‌داری؛ تهران: انتشارات توانگران.
جکسون، تی و بیل، آر (1380) آشنایی با شبکه‌های عصبی مصنوعی؛ ترجمه محمود البرزی؛ تهران: مؤسسه انتشارات علمی.
حشمتی مولایی، حسین (1371) عقوداسلامی ‌و گسترش آن در بانکداری اسلامی: جلد اول، تهران: نشر دانش.
خان، س. محسن و میرآخور، عباس (1370) مطالعات نظری در بانکداری و مالیه اسلامی؛ ترجمه محمد ضیائی بیگدلی؛ تهران: مؤسسه بانکداری ایران، چاپ اول.
دادگر، یداله و فیروزان سرنقی، توحید (1391) ارایه چارچوبی برای تعیین نرخ سود در عقود مبادله‌ای؛ فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، سال دوازدهم، شماره چهارم، زمستان، صفحات 102-79.
رضوی، مهدی (1384) سیر تکامل بانکداری در ایران (رویکرد بدون ربا)، تهران: انتشارات بانک توسعه صادرات، چاپ اول.
سالم، علی اصغر (1393) مستندات کارگاه آشنایی با اطلاعات طرح کارگاه‌های صنعتی؛ تهران: دانشگاه علوم اقتصادی، دانشکده مدیریت، اردیبهشت.
سینایی، حسنعلی؛ مرتضوی، سعیداله و تیموری اصل، یاسر (1384) پیش ‌بینی شاخص بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از شبکه‌های عصبی مصنوعی؛ بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، سال دوازدهم، شماره 41، پاییز، صفحات 83-59.
شاهمرادی، اصغر، حسین کاوند و کامران ندری (1389) برآورد نرخ بهره تعادلی در اقتصاد ایران (1386:4-1368:4) در قالب یک مدل تعادل عمومی؛ مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 90، بهار، صفحات 41-19.
شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران (1386) آمارنامه مصرف فرآورده‌های نفتی انرژی‌زا؛ بخش پژوهش و فناوری www.niordc.ir/uploads/78_23_fasl7,8.pdf
صادقی، حسین و فیروزان سرنقی، توحید (1389) بررسی عدم‌کارآیی تخصیصی و آثار آن بر جانشینی نهاده‌ها در بخش صنعت؛ فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، سال دهم، شماره پنجم، بهار، صفحات 97-71.
صدر، سیدمحمدباقر (1375) اقتصاد ما؛ جلد دوم؛ ترجمه ع. اسپهبدی؛ تهران: انتشارات اسلامی.
صدر، سیدمحمدباقر (1410 ه. ق) البنک اللاربوی فی الاسلام، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
صدیقی، نجات الله (1982) آموزش علم اقنصاد از دیدگاه اسلامی، ترجمه محمدرضا شاهرودی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق، چاپ اول.
عیوضلو، حسین (1387) اصول و مبانی نظام پولی در اقتصاد اسلامی؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره 8 (29)، بهار، صفحات 61-35.
فرزین‌وش، اسداله و ندری کامران (1381) ربا، بهره قراردادی و بهره طبیعی (نقد مفهوم بهره در نظریات اقتصادی متفکرین مسلمان)؛ مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 60، بهار و تابستان، صفحات 85-149.
فیروزان سرنقی، توحید و صادقی، حسین (1388) بررسی آثار انحراف در قیمت سرمایه بر کارآیی تخصیصی در بخش صنعت؛ (رساله دکتری تخصصی)، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
قحف، منذر (1375) در مجموعه مقالات مباحثی در اقتصاد خرد با نگرش اسلامی به قلم سیزده اندیشمند و اقتصاددان مسلمان؛ ترجمه حسین صادقی؛ تهران: مؤسسه تحقیقات اقتصادی دانشگاه تربیت مدرس،  صفحه 224، چاپ اول.
القری بن عید، محمدعلی (1384) مشکلات بانک‌های اسلامی و راه‌حل آن‌ها؛ ترجمه غلامرضا مصباحی مقدم؛ مجله اقتصاد اسلامی، سال پنجم، زمستان.
کارتالوپولوس، استماتیوس (1381) منطق فازی و شبکه‌های عصبی مصنوعی (مفاهیم و کاربردها)؛ ترجمه محمود جورابیان و رحمت اله هوشمند؛ انتشارات دانشگاه شهید چمران.
کشاورزحداد، غلامرضا؛ فیروزان سرنقی، توحید و صادقی سقدل، حسین (1391) ارزیابی کارآیی تخصیصی طرح هدفمندسازی یارانه انرژی در صنایع کشور با تأکید بر انحرافات قیمتی در بازار نهاده ها؛ مجله نامه مفید، شماره 90، تابستان، صفحات 136-111.
مجلس شورای اسلامی (1362) قانون عملیات بانکی بدون ربا (بهره)، و اصلاحیه‌های بعدی آن.
مرکزپژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1383) گزارش کارشناسی درباره طرح منطقی‌کردن نرخ سود تسهیلات بانکی متناسب با نرخ بازدهی بخش‌های مختلف با تأکید بر نظام بانکداری اسلامی (نظرات و انتقادات سازمان‌ها و کارشناسان)؛ دفتر مطالعات اقتصادی، شماره مسلسل 7304.
مرکز آمار ایران (1385) نتایج آمارگیری از کارگاه‌های صنعتی بالای 10 نفر کارکن و بیشتر.
منهاج، محمد باقر (1391) مبانی شبکه‌های مصنوعی، هوش محاسباتی(جلد اول)؛ تهران: انتشارات دانشگاه صنعتی امیر‌کبیر، چاپ هشتم.
مهدوی، ابوالقاسم و میدری، احمد (1384) ساختار مالکیت و کارآیی شرکت‌های فعال در بازار اوراق بهادار تهران؛ مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 71، زمستان، صفحات 132-103.
موسویان، سیدعباس (1379) بانکداری بدون ربا از نظریه تا عمل؛ مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
موسویان، سیدعباس (1383) بانکداری اسلامی؛ ویرایش دوم، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی، چاپ چهارم.
موسویان، سیدعباس (1385) الگوی جدید بانکداری بدون ربا؛ نشریه اقتصاد اسلامی، شماره 23، پاییز، صفحات50-13.
میرجلیلی، سیدحسین (1383) الگویی برای سازماندهی مجدد نظام بانکی در ایران؛ مجله نامه مفید، سال دهم، شماره 42، صفحات92-65.
میلز، پاول، اس. و پرسلی، جان، آر. (1382) ملاحظاتی در ابزارهای تأمین مالی در اسلام، نظریه و عمل؛ ترجمه یداله دادگر و سید اسحاق علوی؛ انتشارات دانشگاه مفید، چاپ اول، بهار.
نقاده، حمیده و فیروزان سرنقی، توحید (1393) ارایه الگویی برای تعیین نرخ سود در عقود مبادلهای با استفاده از شبکه‌های عصبی مصنوعی؛ (پایان نامه کارشناسی ارشد)، تهران: دانشگاه علوم اقتصادی (خوارزمی فعلی).
نمازی، حسین (1384) نظام‌های اقتصادی؛ تهران: شرکت سهامی انتشار.
یاوری، کاظم و فیروزان سرنقی، توحید (1388) ارزیابی هزینه‌های انحراف قیمت انرژی در صنایع بزرگ نساجی کشور؛ مجله سیاست‌گذاری اقتصادی، سال اول، شماره دوم، پاییز و زمستان، صفحات 58-37.
Aiken, M. and Bsat, M. )1999 (Forecasting Market Trends with Neural Networks; Information System Management, 16 (4), Pages 42-48.
Atkinson, S. E., and Halvorsen, R. (1984) Parametric Efficiency Tests, Economies of Scale, and Input Demand in U.S. Electric Power Generation; International Economic Review, 25, Pages 62-647.
Basheer, I. A. and Hajmeer, M. (2000) Artificial Neural Networks: Fundamentals, Computing, Design, and Application; Microbiologic Meth, 43, Pages 3-31.
Broomhead, D. S. and Lowe, D. (1988) Multivariable Functional Interpolation Andadaptive Networks; Complex System, Vol. 2, Pages 321-355.
Burki, A. and Khan, M. (2004) Effects of Allocative Inefficiency on Resource Allocation and Energy Substitution in Pakistan’s Manufacturing; Energy Economics, 26, Pages 371-388.
Chan, M. C.; Wong, C.C. and Lam C.C. (2000) Financial Time Series Forecasting by Neural Network using Conjugate Gradient Learning Algorithm and Multiple Linear Regression. Weight Initialization; Department of Computing, the Hong Kong Ploytechnique University, Kowloon, Hong Kong.
Chiang, W. C., Urban T. L. and Baldridge. G. W. (1996) A Neural Network Approach to Mutual Fund Net Asset Value Forecasting; Omega, Int. J. Mgmt Sci. Vol. 24, No. 2, Pages 205-215.
Christopoulos, D. and Tsionas, E. (2002) Allocative Inefficiency & the Capital-Energy Controversy; Energy Economics, 24, Pages 305-318.
Demuth, H., Beale, M. and Hagan, M. (2007) Neural Network Toolbox 5 (User's guide); 9th Printing Version 5, The Mathworks Inc, Massachusetts, USA.
Dilip, K. Ghosh (1997) Risk-free Profits with Forward Contracts in Exchange Rates and Interest Rates; Journal of Multinational Financial Management, Vol. 7, NO. 3, October, Pages 253-264.
Egeli, Birgale, et al. (2003) stock market prediction using Artificial Neural Networks; Web: WWW. hicbusiness. Org / BIZ 2003 proceedings.
GarliausKas, A. (1999) Neural Network Chaos and Computational Algorithms of Forecast in Finance; Proceedings of the IEEE SMC Conference, Man and Cyberenticcs2, Pages 638-643.
Hagan, M. T. Demuth, H.B. and Beale M.H. (2002) NeuralNetwork Design; ISBN 7-111-10841-8.
Haque, N. and Mireikhor A. (1999) The Design of Instrument For Government Finance in an Islamic Economy; Islamic Economic Studies, Vol. 6, No. 2, May.
Haykin, Simon (1999) Neural Networks; Macmillan College Publishing Comp.
Igbal, Munawar. (1998) Islamic Banking; in: Lessens in Islamic Economics, Vol. 2, Proceedings of the Seminar on "Teaching Islamic Economics at University Level", No. 41, Dhaka, Bangladesh. July 23 to August 5, (1991) IRTI of Islamic Development Bank and the Islamic Foundation. Edited by Monzer Kahf, Pages 493-523.
Iqbal, Z. and Mirakhor, A. (1999) Progress and Challenges of Islamic Banking; Thunderbird International Business Review, Vol. 41(4/5), No. 3, July-October, Pages 81-405.
Khan, M. (1986), Islamic Interest-Free Banking: A Theoretical Analysis; IMF, Staff Papers, Vol.33, March, Pages 1-27.
Kim, K. J. & Han, I. (2000) Genetic Algorithms Approach to Feature Discrimination in Artificial Neural Networks for the Prediction of Stock Price Index; Published by Elsevier Science, Ltd, Expert Systems with Applications, Vol. 19, Pages 125-132.
Krueger, A. O. (1995) Trade Policies in Developing Countries; inHandbook of International Economics, Edited by G. Grossman and K. Rogoff, Elsevier Science B.V.
Lau, L. J. and Yotopoulos, P. (1971) A Test of Relative Efficiency and an Application to Indian Agriculture; Am. Econ. Rev., 61, Pages 94-109.
Lendasse, A. et al. (2000) Non-Linear Financial Time Series Forecasting Application to Bell 20 Stock Market Index; European Journal of Economic and Social System, Vol. 14, No. 1, Pages 81-91.
Maietta, O. W. (2002) The Effect of the Normalization of the Shadow Price Vector on the Cost Function Estimation; Economics Letters, 77, Pages 381-385.
Metej, S. and Lewitt R. M. (1996) Practical Considerations for 3D Image Reconstruction Using Spherically Symmetric Volume Elements; IEEE Transaction on Medical Imaging, Vol. 15, No. 1, Pages 68-78.
Mirakhor, Abbas (1996) Cost of Capital and Investment in a Non-interest Economy; Islamic Economic Studies, Vol. 4, No. 1.
Mirakhor, A. & Iqbal, Z., (1988) Stabilization and Growth in an Open Islamic Economy; International Monetary Fund, WP/88/22.
Nienhaus, Volker (2006) Islamic Economic System - A Threat to Development?; available at: http://www.fnst-freiheit.org/uploads/896/Nienhausenlisch.pdf.
Robert, J. and Van Eyden (1996) The Application of Neural Networks in the Forecasting of Share Prices; Finance and Technology Publishing, Pages 47-72.
Rubin, Jared (2010) Bills of Exchange, Interest Bans, and Impersonal Exchange in Islam and Christianity; Explorations in Economic History, Vol. 47, No. 2, April, Pages 213-227.
Schwartz, R. A. and Whitcomb D. K.  (1977). Evidence on the Presence and Causes of Serial Correlation in Market Model Residuals; Journal of Financial and Quantitative Analysis, June, Pages 291-313
Steve, A. B. and Guang L. Z. (1995) Radial Basis Function Network Configuration Using Genetic Algorithms; Neural Networks, Vol. 8, No. 6, Pages 877-890.
Toda, Y. (1976) Substitutability and Price Distortion in the Demand for Factors of Production: an Empirical Estimation; Applied Economics, No. 9, Pages 203-217.
Turhan, M. (1995) Neural Networks and Computation of Neural Network Weights and Biases by the Generalized Delta Rule and Backpropagation of Errors; Rock Solid Images Press.
Uppal, J. (1999) Risk and Return of Mudarabas: Empirical Evidence from Pakistan; Thunderbird International Business Review, Vol. 41, No. 4/5, July-October, Pages 561-582.
Vogel, F. and Hayes, S. (1998) Islamic Law and Finance: Religion, Risk and Return, Kluwer Law International.
Zarqa, M. Anas, (1982) Capital Allocation, Efficiency and Growth in an Interest-Free Islamic Economy; The Journal of Economics and Administration, No.16, November, Pages 43-58.