پژوهش ها و چشم اندازهای اقتصادی

پژوهش ها و چشم اندازهای اقتصادی

مقدمه‌ای بر تبیین رابطه بین درآمدهای نفتی و بهره‌وری در ایران

نویسندگان
1 استادیار گروه اقتصاد دانشگاه رازی کرمانشاه، دانشکده علوم اجتماعی و تربیتی
2 استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه رازی کرمانشاه، دانشکده علوم اجتماعی و تربیتی
3 . دانشیار گروه اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده اقتصاد
4 کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشگاه رازی کرمانشاه، دانشکده علوم اجتماعی و تربیتی
چکیده
تحقق اقتصاد دانش‌محور، یک نیاز اساسی برای کشورهای در حال توسعه به شمار می‌آید. در این الگوی اقتصادی، نقش دانش به عنوان اصلی‌ترین عامل در بهبود بهره‌وری، بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین مساله اصلی این مقاله آن است که در شرایطی که مناسبات اقتصادی جهان بر اساس الگوی اقتصاد دانش‌محور است، الگوی اقتصاد منبع محور و متکی به درآمدهای نفتی، بدون توجه به تولید و بهره‌وری، مشکل گشای اقتصاد ایران نمی‌باشد. با توجه به ضرورت اقتصادی کشور برای حرکت از اقتصاد متکی بر درآمدهای نفتی به سمت اقتصاد دانش‌محور، این مقاله ارتباط بین نحوه هزینه‌کرد درآمدهای نفتی و بهره‌وری و تحقق اقتصاد دانش‌محور را بررسی می‌نماید.
در عصر همۀ الگوهای تولید پیشین، دانش یکی از عوامل تولید و بهره‌وری بود اما هرگز مهم‌ترین عامل تولید نبود ولی در عصر اقتصاد دانش بنیان، دانش به مهم‌ترین عامل تولید و بهبود بهره‌وری تبدیل شده و به عبارت دیگر، نقش دانش در ارتقاء بهره‌وری در عصر اقتصاد دانش محور از لحاظ شدت تأثیر و اهمیت کلیدی آن، بسیار افزایش یافته است. بنابراین شایسته است که دانش و عوامل مؤثر بر تأثیر درآمدهای رانتی بر ساختار انگیزشی خلق دانش و نوع و راستای دانش تولید شده در جامعه، بررسی شود.
این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی به تعریف وبررسی ویژگی‌های اقتصاد دانش‌محور پرداخته و موانعی را که ساختار هزینه کردن درآمدهای نفتی در مسیر تحقق اقتصاد دانش‌محور ایجاد می‌کند، مورد بررسی قرار می‌دهد. یافتۀ این مقاله عبارت است از: نحوه هزینه کردن درآمدهای رانتی، از طریق ساختار نظام پاداش‌دهی و راستای دانش، اقتصاد ایران را به سمت تولید دانش غیر مولد و به تبع آن نرخ پایین بهره‌وری به پیش می‌راند و با ممانعت از خلق دانش‌های مولد، مانع از تحقق اقتصاد دانش‌محور در ایران می‌شود.
کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله English

Explaining the Relationship between Oil Revenues and Productivity in Iran

نویسندگان English

Seyyed Mohammad Bagher najafi 1
jamal fathollahi 2
Farshad Momeni 3
jamal fathollahi 2
Bahieh Azzizipour 4
1 Assistant professor, Razi University, Department of Economics
2 Assistant Professor of Economics, Razi University
3 Associate Professor of Economics, Allameh Tabataba'i University
4 M.A. of Economics, Razi University
چکیده English

Realization of the knowledge-based economy model is a basic requirement for developing countries. In this model, knowledge plays important role in improving productivity. This paper claims that in a world where the economic ties are formed in terms of the knowledge-based economy, a resource-dependent economic model, regardless of productivity, is not a proper solution for the Iranian economy. Due to the necessity of moving from oil-based to knowledge-based economy in Iran, this paper studies the impact of oil revenues on productivity and realization of knowledge-based economy.
This research employs a descriptive – analytical method to define and identify characteristics of knowledge-based economy and examines the obstacles resulting from spending oil revenues in creating knowledge-based economy.
This paper finds that spending rents from oil revenues, through its reward structure and knowledge direction lead the Iran economy to the unproductive knowledge and consequently low rates of productivity and prevent the creation of productive knowledge, then prevent the realization of the knowledge-based economy in Iran.

کلیدواژه‌ها English

Knowledge
innovation
Knowledge-Based Economy
Productivity
Rents
ابطحی، حسین، کاظمی، بابک (1380) بهره‌وری؛ مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، چ. سوم.
اشرف، احمد (1359) موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران: دورۀ قاجاریه؛ انتشارات زمینه.
بانک جهانی (1378) نقش دولت در جهان در حال تحول؛ ترجمه گروه مترجمین؛ مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، چاپ اول.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (1392) بانک اطلاعات سری‌های زمانی اقتصادی، بازیابی شده در 12 آبان 1392، از: http://tsd.cbi.ir/.
پروکوپنکو، جوزف (1379) مدیریت بهره‌وری؛ ترجمه محمدرضا ابراهیمی مهر؛ تهران: مؤسسه کار و تأمین اجتماعی، چاپ دوم.
پیکارجو، کامبیز (1378) مروری اجمالی بر ادبیات و حرکت بهره‌وری در اقتصاد؛ بانک و اقتصاد، شماره 5: 16-11.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1381) مبسوط در ترمینولوژی حقوق- ج4؛ تهران: کتابخانۀ گنج و دانش.
خضری، محمد (1382) افزونه‌جویی و توسعه اقتصادی؛ فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، شماره 28: 111-93.
خضری، محمد (1384) اقتصاد رانت‌جویی: بررسی زمینه‌های رانت‌جویی در نظام بودجه‌ریزی دولتی ایران؛ سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
داونپورت و لارنس پروساک (1379) مدیریت دانش؛ ترجمه حسین رحمان سرشت؛ تهران: نشر ساپکو.
دمستز، هرولد (1380) به سوی یک تئوری در حقوق مالکیت؛ ترجمۀ محسن رنانی؛ فصلنامه تأمین اجتماعی، سال سوم، شماره دهم.
دوسوتو، هرناندو (1386) راز سرمایه؛ ترجمۀ فریدون تفضلی؛ نشر نی، چاپ سوم.
شاکری، عباس )1388) اقتصاد خرد 2: نظریه‌ها و کاربردها؛ تهران: نشر نی، چاپ چهارم.
شهبازی غیاثی، موسی (1392) بررسی لایحه بودجه سال 1392 کل کشور: توصیه‌هایی برای بهبود محیط کسب‌وکار ایران؛ مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، گزارش شماره 12887.
صاحب‌هنر، حامد و میثم پیله‌فروش (1391) آشنایی با رابطه مالی شرکت ملی نفت و دولت در سال‌های 1389-1384؛ مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
معمار نژاد، عباس (1384) اقتصاد دانش بنیان: الزامات، نماگرها، موقعیت ایران، چالش‌ها و راهکارها؛ فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین، شماره 1: 108-83.
مهرآرا، محسن؛ ابریشمی، حمید و زمان زاده نصرآبادی، حمید (1387) مصیبت منابع یا نهادها؟: مطالعه موردی کشورهای صادرکننده نفت؛ پژوهشنامه اقتصادی، سال دهم، شماره سوم.
مؤمنی، فرشاد (1390) انقلاب دانایی، رونق نفتی و بخش کشاورزی و توسعه بخش کشاورزی؛ دومین همایش ملی توسعه پایدار روستایی.
میلر، ویلیام و لانگدن موریس (1383) نسل چهارم R&D، مدیریت دانش و فناوری و نوآوری؛ ترجمۀ علی‌رضا مهاجری و مریم فتاح زاده؛ انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ اول.
نورث، داگلاس سی. (1377) نهادها، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی؛ ترجمه محمدرضا معینی؛ تهران: سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی- اجتماعی و انتشارات، چاپ اول.
نورث، داگلاس سی. (1379) ساختار و دگرگونی در تاریخ اقتصادی؛ ترجمۀ غلامرضا آزاد ارمکی؛ تهران: نشر نی.
نورث، داگلاس سی. (1385) اقتصاد نهادی نوین و توسعه؛ ترجمه فرشاد مؤمنی؛ فصلنامه اقتصادی- سیاسی، سال اول، شماره اول.
همدمی خطبه‌سرا، ابوالفضل (1383) فساد مالی و اقتصادی؛ تهران: مرکز مطالعات راهبردی.
یادگاری، سیامک و فاطمه عزیزخانی (1387) درباره لایحه بودجه سال 1388 کل کشور: تحلیلی بر منابع بودجه؛ مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، گزارش شماره 9499.
Bormotov. Michael (2010) Modern Knowledge Based Economy: all-factors Endogenous Growth model and Total Investment Allocation; The working paper, MPRA: Munich Personal RePEc Archive.
Coase, Ronald H. (1960) The Problem of Social Cost; Journal of law and economics, Vol. 3:1-44.
Coase, Ronald H. (1998) The New Institutional Economics; The American Economic Review, Vol. 88. 2: 72-74
Coates David & Ken Wawrick (1999) The Knowledge Driven Economy: Analysis & Background; www. Dti.gov.uk
Cole Daniel H. And Peter Z. Grossman (2002) The Meaning of property Rights Law Versus Economics; Land Economics Vol. 78, No. 3 (Aug.): 317-330.
Islamic World Science Citation Center (2013) Retrieved November 4, 2013 from http://wpr.isc.gov.ir/addyear.aspx?catname=COUNTRY&catval=IRAN
Katouzian, H. (1981) The Political Economy of Modern Iran; London: Macmillan.
Krueger, Ann O. (1974) The Political Economy of Rent- Seeking; American Economic Review, Vol. 64, No. 3. 
Leung, S. (2004) Statistics to measure the knowledge-based economy: the case of Hong Kong, china; Census and Statistic Department Hong Kong, China, 2004 Asia Pacific Technical Meeting on information and Communication Technology (ICT) Statistics Wellington, 30 November – 2 December 2004.
Lundvall, Bengt-Ake (2007) Forms of knowledge and modes of innovation; Journal of Research Policy: 680-693.
Lundvall, Bengt-Åke; Rasmussen, Palle; Lorenz Edward (2008) Education in the Learning Economy; a European perspective, Policy Futures in Education, Vol. 6, No. 6.
OECD (1996) "The Knowledge Based Economy"; Paris. 
OECD (1997)  "National Innovation System"; Paris.
OECD (2000) "Knowledge Management in the Learning Society".
OECD (2012) "Organization For Economic Cooperation and Development".
ONS (Office for National Statistics) (2007( The ONS Productivity Handbook: A Statistical Overview and Guide; Edited by Dawn Camus, United Kingdom: Palgrave, Macmillan.
Polanyi, M. (1966) The tacit dimension; Doubleday & Co., Garden City, NY.
Rooney, David; G. Hearn; T. Mandille & R. Joseph (2003) Public Policy in Knowledge Based Economy: Foundation and Frameworks; Edward Elgar Publishing.
Stiglitz, E. Jozeph (1999) Public Policy for A Knowledge Economy; Senior Vice president and chief Economist the World Bank, Tremblant for many stimulating comments.
Trewin, Dennis (2002) Measuring a Knowledge- based economy and society- An Australian frame work; Australian Bureau of statistics, Discussion paper. 
World Bank (2013) World DataBank, Retrieved November 1, 2013  from http://databank.worldbank.org.