پژوهش ها و چشم اندازهای اقتصادی

پژوهش ها و چشم اندازهای اقتصادی

تأثیر نرخ های بهینه مالیات غیرمستقیم بر رفاه اجتماعی در ایران

نویسندگان
1 دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان
2 استادیار گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان
3 کارشناس ارشد اقتصاد دانشگاه اصفهان
چکیده
اصلاح نظام مالیاتی به عنوان بخشی از اصلاح نظام مالی کشورها، هسته مرکزی سیاست های اقتصادی و جریان تعدیل اقتصادی را تشکیل می دهد. در این راستا، وسیع تر کردن پایه سیستم مالیاتی و منطقی کردن نرخ­های مالیاتی از اولویت­های اصلی خواهد بود. لذا محاسبه نرخ­های بهینه مالیات بر کالاها و خدمات و محاسبه هزینه نهایی رفاه اجتماعی ناشی از مالیات­های غیرمستقیم در ایران از اهداف اصلی این مقاله می­باشد. به منظور محاسبه هزینه نهایی رفاه اجتماعی، به کشش­های قیمتی خودی و متقاطع کالاهای مورد نظر و همچنین نرخ­های بهینه مالیات بر کالاها و خدمات نیاز می­باشد. این کشش­ها از برآورد توابع تقاضای 10 گروه کالا و خدمات مشمول مالیات با استفاده از سیستم مخارج خطی و به روش رگرسیون­های به ظاهر نامرتبط و داده­های ده دهک هزینه­ای خانوارهای شهری ایران در طی سال ­های 89-1375 به دست آمده اند. نرخ­های بهینه مالیات نیز با استفاده از مدل رمزی در دنیای چند نفره و تابع رفاه اجتماعی ساموئلسون- برگسون محاسبه شده­اند. در این مدل با استفاده از روش لاگرانژ ، تابع رفاه اجتماعی با توجه به یک مقدار درآمد مالیاتی مشخص برای دولت، حداکثر می­شود. نتایج نشان می­دهد که در نرخ گریز از نابرابری اجتماعی صفر که فقط هدف کارآیی مالیات­های غیرمستقیم موردنظر است، نرخ­های بهینه مالیات تقریباً به یکدیگر نزدیک­اند و با افزایش این نرخ که جنبه عدالت اجتماعی، بیشتر از جنبه کارآیی مورد توجه قرار می­گیرد، نرخ­های بهینه مالیات از یکدیگر فاصله می­گیرند و حتی بعضی از گروه کالاها مستحق دریافت یارانه می­شوند. همچنین هر چه نرخ گریز از نابرابری اجتماعی افزایش می­یابد، هزینه نهایی رفاه اجتماعی ناشی از تغییر نرخ­های مالیات بر کالاها و خدمات کاهش می­یابد و در بالاترین مقدار نرخ گریز از نابرابری اجتماعی، کاهش رفاه بسیار کم می­شود. لذا در مورد گروه­های کالایی که یارانه به آنها تعلق می­گیرد، کاهش یارانه و درمورد سایر گروه ها، افزایش مالیات سبب کاهش رفاه اجتماعی می­شود.
کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله English

The Effect of Optimal Rates of Indirect Tax on Social Welfare in Iran

نویسندگان English

Majid Sameti 1
Hadi Amiri 2
Saeedeh Izadi 3
1 Associate Professor of Economics, Faculty of Economics and Administrative Science, University of Isfahan
2 Assistant Professor of Economics, Faculty of Economics and Administrative Science, University of Isfahan
3 M.A. in Economics, University of Isfahan
چکیده English

Tax reform as a part of financial system’s reforms constitutes the core of fiscal policies and economic adjustment process. The widening tax base and rationalizing tax rates are main priorities in this regard. This paper aims to calculate optimal commodity tax rates and marginal cost of social welfare resulting from indirect taxes in Iran. The calculation of marginal cost of social welfare requires determining the own and cross price elasticities of demand and optimal tax rates for goods and services. These parameters are obtained by estimating demand function of ten good and service groups in a linear expenditure system. This system is estimated through seemingly unrelated regression method using data of ten expenditure deciles of urban households in Iran during 1996-2010. The optimal tax rates are calculated using Ramsey method in a multi-person world and Bergson-Samuelson's social welfare function. In this model, a social welfare function is maximized with respect to given tax revenue of government using Lagrange method. Results show that when social inequality aversion parameter is zero, optimal tax rates almost are equal. By increasing this parameter, which fairness rather than efficiency is considered, these rates are diverged, in a way that some commodity groups are entitled to get subsidy. In addition, as social inequality evasion parameter increases, the marginal cost of social welfare resulting from change in commodity tax rates decreases, and welfare loss gets very small in the highest social inequality evasion rate. So, decreasing subsidy among all good and service groups receiving subsidy, and increasing tax on other groups lead to decrease in social welfare.

کلیدواژه‌ها English

Optimum Tax
Linear Expenditure System
Seemingly Unrelated Regression
Ramsey Rule
Marginal Cost of Social Welfare
امین رشتی، نارسیس (1380) بررسی مالیات بر مصرف در الگوی خانوار؛ پژوهشنامه اقتصادی، 1: 148-129.
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، داده های اقتصادی.
پورمقیم، سید جواد, نعمت پور، معصومه و موسوی، میرحسین (1384) عوامل مؤثر بر وصول درآمدهای مالیاتی؛ پژوهشنامه اقتصادی، 17: 188-161.
جعفری صمیمی، احمد (1388) اقتصاد بخش عمومی 1؛ تهران: انتشارات سمت.
دادگر، یداله؛ نظری، روح اله و صیامی عراقی، ابراهیم (1392) دولت و مالیات بهینه در اقتصاد بخش عمومی و کارکرد دولت و مالیات در ایران؛ فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات اقتصادی کاربردی در ایران، (2) 5: 27-1.
عرب مازار، عباس و باجلان، علی اکبر (1387) نرخ­های بهینه مالیات برکالاها وخدمات درایران؛ پژوهشنامه اقتصادی، 3: 69-41 .
مجتهد، احمد و احمدیان، اعظم (1386) اثر درآمدهای مالیاتی بر رفاه اجتماعی ایران؛ پژوهشنامه اقتصادی، 7 (1 (ویژه نامه مالیات)): 71-45 .
مرکز آمار ایران، بررسی بودجه خانوارهای شهری (89- 1375).
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، بررسی لایحه بودجه سال1392 کشور، 43: مالیات ها.
مکیان، سید نظام­الدین و سعادت خواه، آزاده (1390) اندازه­گیری حاقل معاش با استفاده از سیستم مخارج خطی، مطالعه موردی: جامعه شهری استان یزد؛ فصلنامه پژوهش­های رشد و توسعه اقتصادی، (2) 5.
موسوی جهرمی، یگانه (1376) بررسی اقتصادی مالیات بر مصرف در ایران؛ رساله دکترای اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.
هژبرکیانی، کامبیز؛ غلامی، الهام ونوبخت سیاهرودکلایی، جواد (1391) برآورد نرخ بهینه مالیات بر ارزش افزوده درایران: کاربردی ازالگوی دایموند- میرلس؛ تحقیقات اقتصادی، (2) 47: 79-61 .
هندرسن، جیمز. م. و کوانت، ریچارد. آ (1381) تئوری اقتصاد خرد (تقرب ریاضی)؛ ترجمه مرتضی قره باغیان و جمشید پژویان؛ تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
Ahmad, E. & N. H .Stern (1984) The theory of reform and Indian indirect taxes;
Journal of Public Economics, Vol.25: 259-298.
Asano, S.; Luiza, A.; Barbosa, N. H. & Fiuza, P. S. (2003) Optimal commodity taxes for Brazil based on AIDS; Revista  Brasileira de Economia, Vol. 58 (1).
Asano, S. & Fukushima, T. (2006) Some empirical evidence on demand system an optimal commodity taxation; The Japanese Economic Review.
Atkinson, Anthony B. & Stiglitz, Joseph E. (1972) The structure of indirect Taxation and economic efficiency; Journal of Public Economics, Vol. 1.
Atkinson, A.B. (1975) The economics of inequality; Oxford university press.
Atkinson, Anthony B. & Stiglitz, Joseph E. (1982) Lectures on Public Economics: 372.
Diamond, P.A. )1975) A Many Person Ramsey Rule; Journal of public Economics, Vol. 4.
Ramsey, F. P. (1927) A Contribution to the theory of taxation; Economic Journal, Vol. 37.
Saez, Emanuel & Stantcheva, Stefanie (2013) Generalized Social Marginal Welfare Weights for Optimal Tax Theory; UC Berkeley and NBER, AEA meetings.
Wang, Hao (2011) Optimal Indirect Taxation under Imperfect Competition; Peking University, China center for economic research, Bimba (CCER ).
Zellner A. (1962) An Efficient Method of Stimating Seemingly Unrelated Regression & Test for Aggregation Bias; Journal of the Aerican Statistical Association, Vol. 57, No. 298: 348-368.