پژوهش ها و چشم اندازهای اقتصادی

پژوهش ها و چشم اندازهای اقتصادی

کاربردی از نظریه بازی ها در اقتصاد اسلامی

نویسندگان
1 . استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران
2 دانشجوی دکتری علوم اقتصادی دانشگاه تهران
3 کارشناس ارشد علوم اقتصادی دانشگاه تهران
چکیده
شرع مقدس اسلام همواره برای همه انواع معاملات، حدود و ثغوری معین کرده است که با عنوان قواعد و منهیات از آنها یاد می شود که از جمله این منهیات، قاعده نفی غرر است. طبق این قاعده، انجام هرگونه معامله­ای که در آن خطری ناشی از وجود ابهام در اصل وجود مبیع، قدرت بر تسلیم و دریافت مبیع و صفات مؤثر در قیمت و تقاضای مبیع وجود داشته باشد، به طوری که به واسطه این خطر، احتمال بروز زیان وجود داشته باشد، ممنوع شده است.
در این مطالعه، سعی شده است با استفاده از ابزار تئوری بازی ها، قاعده نفی غرر که یکی از مهم ترین قواعد اقتصادی اسلام است، مورد بررسی قرار گیرد. هدف اصلی این مقاله، نشان دادن دلایل باطل بودن معاملات غرری در اسلام با استفاده از ابزار تئوری بازی­ها است.
در این راستا، با مدل سازی یک معامله غرری فرضی در قالب یک بازی با اطلاعات نامتقارن، تبعات وجود چنین معاملاتی در جامعه مورد بررسی قرار گرفته است.
نتایج حاکی از این است که بی­توجهی به این قاعده مهم و ارزشمند و وجود معاملات غرری در جامعه، یک هزینه اضافی را بر جامعه تحمیل کرده و مطلوبیت کل افراد جامعه را کاهش می­دهد. همچنین نتیجه گیری شده که با رفع مشکل اطلاعات نامتقارن و شفاف کردن اطلاعات در جامعه، احتمال بروز معاملات غرری در جامعه کاهش یافته و سطح رفاه کل جامعه افزایش خواهد یافت.
کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله English

An Application of Game Theory in Islamic Economics

نویسندگان English

Mansour Khalili Araghi 1
Elham Nobahar 2
Ameneh Ghaemi Dizaji 3
1 Professor of Economics, Faculty of Economics, University of Tehran
2 PhD Candidate in Economics, Faculty of Economics, University of Tehran
3 M. A. in Economics, Faculty of Economics, University of Tehran
چکیده English

In the holy sharia of Islam, there are rules and regulations for all kinds of transactions. Some of transactions are forbidden. The rule of denial of Gharar is one of these forbidden transactions. According to this rule, all transactions, which face with risk resulting from ambiguity in the deal, ambiguity in ability to give or receive goods or ambiguity in the essential characteristics of the deal, in such a way these terminate to loss are forbidden.
In this paper, the rule of denial of Gharar as one of main economic rules of Islam is examined using game theory technique. The main purpose of this paper is to show the futility reasons of Gharar deals in Islam. In this regard, a hypothetical Gharar transaction is modeled in the framework of game with asymmetric information, and its consequences for the society are investigated. The results show that disregarding this valuable Islamic rule imposes extra costs on society and decreases the social utility. It is demonstrated that if the problem of asymmetric information is resolved, the possibility of Gharar transactions will be reduced and the welfare of the society will be enhanced.

کلیدواژه‌ها English

C70
D82
: Islamic Economics
Gharar
Asymmetric Information JEL Classification: Z12
ابن المرتضى، محمد (2001) البحر الزّخار الجامع لمذاهب علماء الامصار، دار الکتب العلمیة، بیروت.
ابوجیب، سعدى؛ (۱۴۰۸ق) القاموس الفقهى، دار الفکر، دمشق.
ابولحسنی، اصغر و حسنی مقدم، رفیع (1389) کاربردهای بحث تصمیم­گیری در شرایط نااطمینانی و نظریه بازی­ها در مدل­دار کردن اقتصاد اسلامی؛ دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، سال 7، شماره 13: 43-9.
انصاری، شیخ مرتضی (1390) مکاسب، مجمع الفکر الاسلامی، قم
بهاروندی، احمد (1388) بیان و اثبات تفاوت ماهوی «معاملات مبتنی بر غرر» و «قراردادهای پوشش ریسک» از منظر فقه امامیه؛ فصلنامه راهبرد یاس، شماره 18.
خوری شرتونی لبنانی، سعید (1388) اقرب الموارد فى فصح العربیه و الشوارد، انتشارات کتابخانه آیت اله مرعشی، قم.
دهخدا، على اکبر (1377) لغت نامه دهخدا ، انتشارات دانشگاه تهران - تهران
رفیعی، محمد تقی (1378) مطالعه تطبیقی غرر در معامله در حقوق ایران، اسلام و کنوانسیون بیع بین المللی (1980 وین)؛ انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی.
زبیدی، محمد مرتضی (1414ق) تاج العروس من جواهر القاموس، المطبعه الخیریه- مصر.
سویلم، سامی (1386) پوشش ریسک در مالی اسلامی؛ ترجمه محمد علیزاده اصل، محمد مهدی عسگری، مهدی حاجی رستم لو؛ نشر دانشگاه امام صادق (ع): سازمان بورس اوراق بهادر.
شهید اول، محمد بن مکى، (1380ق)القواعد الکلیه فی الاصول و الفروع، مکتبه داوری، قم.
صالح آبادی، علی (1382) بورس بازی در بازار سهام از دیدگاه اسلام؛ فصلنامه پژوهشى دانشگاه امام صادق (ع)، شماره 20.
صفى پور، عبد الرحیم بن عبد الکریم(1987) منتهى الارب، مطبع مصطفائی.
طالب احمدی، حبیب (١٣٨٠) تأثیر غرر در معاملات؛ مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره هفدهم، شماره اول.
عبدلی، قهرمان (1384) نظریه القای تقاضا ناشی از عدم تقارن اطلاعات بین بیماران و پزشکان؛ مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 68.
عبدلی، قهرمان (1385) اطلاعات نامتقارن و قراردادهای سازگار اطلاعاتی و کاربرد آنها در بیمه اتومبیل: مورد ایران؛ مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 75، مهر و آبان.
علیدوست، ابوالقاسم ( 1382) قاعدۀ نفی غرر در معاملات؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره9.
عمید، حسن (1356) فرهنگ فارسی عمید؛ تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ یازدهم.
کلاهی، فیروزه (1380) پیرامون جایزه نوبل اقتصادی 2001: نظریه اطلاعات نامتقارن، پژوهشنامه بازرگانی، شماره 20، پاییز.1380.
مراغه اى،میر فتاح (1375) عناوین، دفتر انتشارات اسلامی، قم.
مصباحی مقدم، غلامرضا؛ رستم زاده گنجی، اسماعیل (1386) غرر در معاملات اختیارات برروی سهام از دیدگاه فقه امامیه، دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، شماره 8، پاییز و زمستان.
معین، محمد(1388) فرهنگ فارسى معین، انتشارات امیرکبیر، تهران.
موسوی بجنوردی، سید محمد و شیرازی، محمدرضا (1387) ابهام و لزوم رفع آن از مورد معامله؛ فصلنامه فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره 13، پاییز.
میرجلیلی، سیدحسین (1388) اقتصاد اطلاعات نامتقارن؛ ماهنامه اطلاعات سیاسی - اقتصادی، شماره 270، بهمن و اسفند.
نائینى، محمدحسین (1387)کتاب البیع، انتشارات اسلامى
نجفى، شیخ محمد حسن؛ (1365) جواهرالکلام، دار الکتب الاسلامیه، تهران.
Akerlof, George A. (1970) The Market for Lemons: Quality Uncertainty and the Market Mechanism; Quarterly Journal of Economics, No. 84, pp: 488-500.
Al-Saati, Abdul-Rahim (2003) The Permissible Gharar (Risk) in Classical Islamic Jurisprudence, Islamic Economics, Vol. 16, No. 2, pp. 3-19.
Al-Suwailim, S. (1999) Towards an Objective Measure of Gharar in Exchange; Islamic Economic Studies, Vol. 7, Nos.1 & 2, pp. 61-102.
Badawi, Z. (1998) The Question of Risk; Islamic Banker, No. 32, pp.16-17.
Chapra, Muhammad Umer (2008) The Global Financial Crisis: Can Islamic Finance Help Minimize the Severity and Frequency of such a Crisis in the Future? ; Global Financial Crisis, Islamic Development Bank.
Chapra, Muhammad Umer (2009) The Global Financial Crisis: Can Islamic Finance Help?; Issues in the International Financial Crisis from an Islamic Perspective, King Abdulaziz University, Jeddah: 12-18.
El-Gamal, M. (2001) An Economic Explication of the Prohibition of Gharar in Classical Islamic Jurisprudence; Islamic Economic Studies, Vol. 8, No. 2.
Gibbons, R. (1992) Game Theory for Applied Economists, Princeton University Press.
Greuning, H.V. and Iqbal, Z. (2008) Risk analysis for Islamic banks; The World Bank Washington D.C.
John, K. and Williams, J. (1985) Dividends, Dilution, and Taxes: A Signaling Equilibrium, The Journal of Finance, Vol. 40, No. 4: 1053–1069.
Nejatullah Siddiqi, Mohammad (2006) Islamic Banking and Finance in Theory and Practice: A Survay of State of the Art; Islamic Economic Studies, Vol. 13, No. 2.
Osborn, Martin J. (2004) An Introduction to Game Theory; New York: Oxford University Press, chapter 4.
Tirole, J. (2006) The Theory of Corporate Finance; Princeton University Press, chapter 6.
Vogel, F. E. and Hayes, S. L. (1998), Islamic Law and Finance: Religion, Risk and Return; Kluwer Law Internationl.