پژوهش ها و چشم اندازهای اقتصادی

پژوهش ها و چشم اندازهای اقتصادی

طراحی الگوی عملیاتی تأمین مالی بخش صادرات با استفاده از صکوک در اقتصاد ایران

نویسندگان
1 کارشناس ارشد علوم اقتصادی، دانشگاه تربیت مدرس
2 عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس
چکیده
امروزه تجهیز منابع و شناسایی روشهای بهینه تأمین مالی یکی از مهمترین اولویت‌های سیاستگذاران اقتصادی محسوب می شود. بدون شک جریان رو به رشد ادبیات صکوک را می‌توان حرکتی در این راستا دانست؛ به گونه‌ای که تا کنون مطالعات مختلفی در زمینه چگونگی بهره‌گیری از این اوراق انجام شده است. عمده این مطالعات به تبیین ابعاد مفهومی، فقهی و اجرایی این اوراق و نیز زمینه‌های استفاده از آنها در بخشهای مختلف اقتصادی همچون کشاورزی، صنعت، گردشگری و ... پرداخته‌اند و کمتر موضوعات فرا بخشی همچون تجارت خارجی را مد نظر قرار داده‌اند.
این موضوع با تأکید بر تأمین مالی بخش صادرات در اقتصاد ایران در دستور کار مطالعه حاضر قرار دارد. بدین منظور در مقاله حاضر، ضمن مروری بر ساختار صادرات غیر نفتی کشور، امکان‌سنجی استفاده از صکوک در حوزه صادرات (کالاها و خدمات) کشور از ابعاد عملیاتی، فقهی و ساختاری صورت گرفته است.
نتایج حکایت از آن دارد که در شرایط کنونی و با هدف بهره‌گیری از ساختارهای موجود از میان صکوک قابل‌استفاده در حوزه صادرات غیر نفتی (شامل استصناع، مضاربه، مشارکت، مرابحه، اجاره و جعاله)، صکوک استصناع، قابلیت عملیاتی شدن در تأمین مالی صادرات خدمات فنی و مهندسی و صکوک مضاربه، قابلیت عملیاتی شدن در تأمین مالی صادرات کالاها را دارد. ضمن اینکه صکوک مشارکت نیز قابلیت عملیاتی شدن در هر دو حوزه را دارد. در نهایت الگوی بومی- عملیاتی انتشار هر سه نوع صکوک به تفکیک صادرات کالایی و خدمات فنی و مهندسی ارائه شده است.
کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله English

Developing an Operating Framework to Finance Export Sector using Sukuk Securities in Iran

نویسندگان English

Saeed Ghorbani 1
Nasrin Solhkhah 1
Amir Hossain Mozayani 2
1 M.A. in Economics, Tarbiat Modares University
2 Assistant Professor of Economics, Tarbiat Modares University, (E-mail: mozayani@modares.ac.ir).
چکیده English

Nowadays resources mobilization besides identifying optimum financing methods is one of the top priorities for economic policy makers. Undoubtedly, the growing trend of literature on Sukuk would be regarded an act in this line, so that various studies have been conducted on usage methods of them until now. Most of these studies have focused on explaining conceptual, legal, administrative and religious jurisprudence aspects of the bond as well as their applications in different economic sectors such as agriculture, industry, tourism and have paid less attention to intra-sectors such as external trade. In this article, we review non-oil export structure of Iran and analyze the feasibility of export financing through applying sukuk securities from operational, institutional, and religious jurisprudence points of view. The results imply that at the time being Mudaraba and Istisna are the proper options for financing export of goods and technical & engineering services. Meanwhile Musharaka security can be applied for both as well. At the end of paper the operatable-national framework of three-sukuk securities issuance has been developed.

کلیدواژه‌ها English

Sukuk
Exports
Technical & Engineering Services
Islamic Finance
Iran
احمدی حاجی‌آبادی، روح‌الله (1386) بررسی فقهی- نظری اوراق بهادار اسلامی (صکوک)؛ راهبرد یاس، شماره 12.
تسخیری، محمدعلی (1387) مبانی شرعی اوراق بهادار اسلامی (صکوک)؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال هفتم، ش 27.
دستورالعمل انتشار اوراق اجاره، مصوب 11/05/1389، سازمان بورس اوراق بهادر اسلامی.
دستورالعمل انتشار اوراق مرابحه، مصوب 26/09/1390، سازمان بورس اوراق بهادار اسلامی.
دستورالعمل انتشار صکوک استصناع (ارزی- ریالی) در سیستم بانکی، مصوب 27/03/1391، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
سروش، ابوذر و صادقی، محسن (1386) مدیریت ریسک اوراق بهادار اجاره (صکوک اجاره)، فصلنامه اقتصادی اسلامی، شماره 27.
سلیمی فر، مصطفی؛ خزاعی، منصوره و سلیمی فر، محمد (1390) صکوک اجاره، ابزاری کارآمد جهت تأمین مالی پروژه‌های شهری؛ مجله مدیریت شهری: 116-99.
صالح‌آبادی، علی؛ سیاح، سجاد و نجفی، مهدی (1390) تبیین فقهی و ارائه الگوی تکنیکی بازاریابی در طراحی و راه‌اندازی اوراق اجاره در ایران؛ دو فصلنامه علمی- پژوهشی جستارهای اقتصادی، ش 15: 37-9.
صفائی، محمد (1391) صکوک ترکیبی مشارکت- وکالت ابزاری نوین برای تأمین مالی؛ مجموعه مقالات پنجمین کنفرانس توسعه نظام تأمین مالی در ایران.
فطرس، محمدحسن و محمودی، حسین (1387) صکوک ابزاری مناسب برای جانشینی اوراق قرضه؛ همایش اقتصاد اسلامی و توسعه.
قانون انتشار اوراق مشارکت، مصوب 30/06/1367 مجلس شورای اسلامی جمهوری اسلامی ایران.
لشکری، محمد؛ بهزاد ارجمندی، مریم (1391) بررسی روش‌های تأمین مالی در سیستم اسلامی با تاکید بر صکوک؛ فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، سال اول، شماره 1.
مزینی، امیرحسین (1389) امکان‌سنجی انتشار صکوک در اقتصاد ایران (مطالعه موردی بخش معدن و صنایع معدنی)؛ انتشارات پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس.
مزینی، امیرحسین؛ قربانی، سعید و صلح خواه، نسرین (1389) مقایسه تطبیقی قابلیت‌های صکوک در تأمین مالی تجارت خارجی (مطالعه موردی صادرات غیر نفتی)؛ فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی ، سال دوم، شماره 3.
موسویان، سید عباس و سروش، ابوذر (1390) آسیب‌شناسی فقهی، اقتصادی و مالی انتشار اوراق مشارکت در ایران؛ فصلنامه بورس اوراق بهادار، ش 14، سال چهارم: 60-29.
موسویان، سید عباس؛ کاوند، مجتبی و اسمعیلی، حمیدرضا (1387) اوراق بهادار (صکوک) جعاله، ابزاری کارآمد برای توسعه صنعت گردشگری؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال هشتم، ش 32.
موسویان، سید عباس (1386) صکوک مزارعه و مساقات، ابزار مالی مناسب برای توسعه بخش کشاورزی ایران؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال هفتم، شماره 26.
موسویان، سید عباس (1388) صکوک مرابحه، ابزار مالی مناسب برای بازار پول و سرمایه اسلامی؛ دو فصلنامه جستارهای اقتصادی ایران، شماره 11.
موسویان، سید عباس (1389) اوراق سلف، ابزاری برای تأمین مالی پروژه‌های بالادستی صنعت نفت؛ فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال دهم، شماره 39.
موسویان، سید عباس و شیر مردی احمدآباد، حسن (1390) شناسایی، طبقه‌بندی و اولویت‌بندی ریسک‌های اوراق بهادار مضاربه با تأکید  بر فقه امامیه با رویکرد تصمیم‌گیری چند معیاره؛ دو فصلنامه معرفت اقتصاد اسلامی، شماره 5.
موسویان، سید عباس؛ کاوند، مجتبی و ردادی، علی (1389) اوراق بهادار (صکوک) مضاربه، ابزاری مناسب برای توسعه بخش صادرات ایران؛ دو فصلنامه جستارهای اقتصادی ایران، شماره 13.
نایب یزدی، آرش و مهر آسا، مهتاب (1391) اوراق مضاربه، رهیافتی نوین در تأمین مالی اسلامی (تأمین مالی واردات)؛ مجموعه مقالات پنجمین کنفرانس توسعه نظام تأمین مالی در ایران.
نجفی، مهدی (1385) بررسی فرایند تأمین مالی از طریق انتشار صکوک؛ مجله بورس اقتصادی، شماره 53: 43-36.
ندری، کامران و کارگر مطلق، احمد (1389) امکان‌سنجی استفاده از صکوک در جهت تأمین مالی صادرات؛ فصلنامه اقتصاد، سال دهم، شماره 37.
نظرپور، محمد نقی و خزائی، ایوب (1389) پوشش ریسک صکوک استصناع در بازار بورس اوراق بهادار؛ مجله نامه مفید، شماره 81.
نظرپور، محمد نقی و خزائی، ایوب (1391) طراحی و بررسی انواع صکوک استصناع قابل انتشار در بورس اوراق بهادار؛ فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، ش 52.
هادوی تهرانی، مهدی (1387) مبانی فقهی اوراق مشارکت؛ مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات دهمین کنفرانس بانکداری اسلامی؛ چاپ اول، تهران: مؤسسه مالی عالی بانکداری ایران، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
Tariq, A. & Dar, H. (2007) Risks of Sukuk structures: Implication for resource mobilization; Thunderbird International Business.
www.tradefinancemagazine.com