---

بهترین روش برای برنامه ریزی و استفاده گندم در صنایع غذایی، ارزیابی خصوصیات تکنولوژیکی آن است. بدین منظور، تعیین مقدار و کیفیت پروتئین، درجه سختی و خصوصیات رئولوژیکی آن، حائز اهمیت است. در این تحقیق پنج رقم عمده گندم کشور یعنی الوند (اراک، خراسان و همدان)، چمران (اهواز، خراسان و شیراز)، روشن (اراک، اصفهان و کرج)، زاگرس اهواز و زرین ارومیه، بررسی شده، نتایج آماری نشان داد رقم روشن کرج دارای بیشترین مقدار پروئین (۱۱%)، ارقام زاگرس اهواز و روشن اصفهان، بیشترین کیفیت پروتئین (SDS= ۳۳,۶۷- ۳۵.۶۷ mL) و ارقام چمران خراسان و زرین ارومیه بیشترین درصد سختی (۵۹.۳۳%- ۶۱) دارا است. نتایج فارینوگراف و اکستنسوگراف بر روی ارقام مذکور نشان داد ارقام روشن کرج، زاگرس اهواز، ارومیه، روشن یزد و چمران خراسان، کیفیت مناسب تری داشتند (درصد جذب آب ۶۵.۳۳%، زمان گسترش خمیر ۵.۳۳min، پایداری خمیر ۱۹.۳۳ min، درجه سست شدن خمیر ۵۷.۳۳ BU، عدد والوریمتری ۶۴.۳۳ واحد و همچنین مقاومت کششی ماکزیمم ۴۵۰BU، انرژی خمیر ۱۰۰.۳ Cm۲و کشش پذیری (۱۷۹mm به طور کلی از ارقام با کیفیت بهتر برای تهیه محصولات تخمیری (نان) و از بقیه ارقام به منظور تهیه محصولات دیگر مانند بیسکویت، کیک و کلوچه می توان استفاده کرد

---

در تحقیق حاضر از یک جدا کننده ثقلی برای جدا کردن گندم سن زده از گندم سالم استفاده شد. تاثیر پارامترهای میز دستگاه (شیبهای طولی و عرضی، دامنه و فرکانس نوسان و سرعت هوا) برای حصول به حداکثر جداسازی گندم سن زده از گندم سالم مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از روش آنالیز ابعادی و مطالعات مدلی که در مکانیک سیالات مرسوم است، پارامترهای بدون بعدی حاصل شد که در بررسی اثر و کاهش تعداد پارامترها موثر بوده است. نتایج آزمایشها نشان داده است که افزایش شیب عرضی میز از ۰,۵ به ۲ درجه و کاهش شیب طولی از ۵ به ۳ درجه باعث افزایش جدا سازی گندم سن زده می شود. همچنین اثرعدد بدون بعد ^V/_a? که نسبت نیروی اینرسی جریان هوای دمیده شده به گندمها به نیروی ناشی از نوسان را نشان می دهد، در نسبت جدا سازی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج آزمایشات نشان داد که در۱۵۲,۳  ^V/_a?، شیب عرضی ۲ درجه و شیب طولی ۳ درجه درصد جدا سازی گندم سن زده به حداکثر  ۹۵,۱۴% می رسد.

---

خشک کردن مصنوعی محصولات کشاورزی یکی از رایجترین روشهای نگهداری می باشد. روشهای مناسب خشک کردن، ضایعات و خسارات را در طول انبار داری کاهش داده و به اصلاح کیفیت محصول کمک می کند. مشخص و تحت کنترل بودن فرآیند خشک کردن در اصلاح طراحی خشک کن مهم است. لذا شبیه سازی روند خشک کردن محصولات از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از روش اجزا محدود برای حل عددی معادله انتقال جرم در طی خشک شدن که فرآیند خشک شدن دانه با فرض شکل دو مدل کروی و بیضوی دانه استفاده شد. فرض بر آن است که در داخل مرز دانه پخش رطوبت به صورت مایع و در مرز بصورت بخار می باشد. برای بررسی صحت داده های مدل شبیه سازی، توده بستر نازک گندم با پنج سطح دمای ۳۵?C؛ ۴۵، ۵۰، ۶۰ و ۷۰ خشک شد. روند تغییرات نسبت رطوبت حاصل از مدل کروی و بیضوی نزدیک به داده های آزمایشگاهی می باشد. مدل بیضوی نسبت به مدل کروی، داده های آزمایشگاهی را بهتر شبیه سازی نموده است. کمترین و بیشترین مقدار ریشه متوسط مربعات خطا داده های حاصل از مدل کروی نسبت به داده های آزمایشگاهی به ترتیب ۰,۰۲۹۸۴ و ۰.۰۴۹۷۳و برای مدل بیضوی نسبت به داده های آزمایشگاهی به ترتیب ۰.۰۰۹۷۱ و ۰.۰۲۰۱۲ بود. داده های مدل کروی و بیضوی با داده های تجربی به صورت جفتی مقایسه شد که در تمام داده های مدل بیضوی تفاوت معنی داری با داده های آزمایشگاهی نشان نداد.

---

به علت نیاز به آرد گندم، این محصول در برخی از مناطق سریعا پس از برداشت مورد استفاده قرار می گیرد و این در حالی است که گندم مورد نظر به علت سیالیت گلوتن آماده استفاده نمی باشد، این امر موجب می شود که آرد و نان تهیه شده از آن کیفیت لازم را نداشته و قسمت عمده ای از نان حاصل از آن دور ریخته شود. در طی این پروژه که بر روی پنج رقم گندم شامل ارقام سرداری، آذر ۲، که به صورت دیم کاشته می شوند و ارقام دز، شوا و استار که در نواحی گرمسیر کشت می گردند، انجام گرفت مشخص گردید که نگهداری این ارقام برای مدت ۵۰ الی ۶۵ روز پس از برداشت باعث بهبود معنی دار در شاخصهای کیفیتی گندم جهت تولید نان از جمله عدد زلنی، اندیس گلوتن، استفامت خمیر، ارزش والریمتری، میزان جذب آب و حجم نان حاصل از آن می شود.

---

بررسی خصوصیات فیزیکوشیمیایی نشاسته ارقام غالب سیب زمینی منطقه گلستان به منظور بررسی خصوصیات فیزیکوشیمیایی نشاسته سیب زمینی، تعداد ۶ رقم از ارقام غالب منطقه گلستان در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان کشت شده و تحت شرایط یکسان زراعی قرار گرفت. پس از برداشت و نمونه برداری، ابتدا درصد ماده خشک، نشاسته و قند احیا کننده (کاهنده) سیب زمینی ها اندازه گیری شده و سپس نشاسته آنها استخراج گردید و خصوصیات نشاسته استحصالی آنها در مقایسه با نشاسته گندم مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج این بررسی نشان داد که بین ارقام مختلف سیب زمینی از نظر درصد ماده خشک و نشاسته اختلاف معنی داری وجود دارد بطوریکه بیشترین آن مربوط به رقم کنکورد و کمترین آن مربوط به رقم دراگا بود. میزان قند کاهنده در سیب زمینی های تازه، تفاوت معنی داری با یکدیگر نداشت. ارقام سیب زمینی از نظر میزان نشاسته استحصالی، فسفر، ویسکوزیته و اندازه گرانول اختلاف معنی داری با یکدیگر داشتند در حالیکه درصد آمیلوز و پروتیین نشاسته آنها، تفاوت معنی داری نداشت در عین حالیکه بجز درصد آمیلوز، سایر خصوصیات نشاسته سیب ز مینی با نشاسته گندم تفاوت معنی داری از خود نشان داد.

---

به منظور توسعه دامنه کاربرد مواد پلیمری در تهیه سیالات حفاری، در این پژوهش آمیزه های مختلفی از نشاسته گندم و پلی اکریل آمید تهیه و رفتار ریولوژی  و سازگاری نمونه ها در شرایط متفاوت  مورد ارزیابی قرار گرفت. بررسی رفتار رئولوژیکی آمیزه های نشاسته-پلی اکریل آمید در آب شیر و آب نمک اشباع نشان داد که در هر دو محیط  با افزایش غلظت پلی اکریل آمید، ویسکوزیته نمونه ها افزایش یافت. با این وجود، آمیزه های نشاسته-پلی اکریل آمید در آب نمک اشباع ویسکوزیته پایین تری نسبت به آب معمولی داشتند. مشاهده شد که در هر دو محیط آب شیر و آب نمک اشباع  پس از ۲۴ ساعت ماندگی در دمای ۹۰ درجه سانتیگراد، ویسکوزیته اکثر نمونه ها افزایش یافت. مقایسه منحنی های مربوط به داده های تجربی ویسکوزیته و پیش بینی قانون مخلوط ها نشان داد که در آب نمک اشباع  و دمای ^◦c۹۰ این منحنی ها  بسیار به هم نزدیک بوده و این رفتار می تواند دلالت بر سازگاری اجزاء این آمیزه در محیط آب نمک اشباع باشد. انجام فرآیند پیرشدگی  نمونه ها سبب بهبود سازگاری آمیزه های نشاسته- پلی اکریل آمید شد.
در مجموع نتایج این پژوهش نشان داد که آمیزه های نشاسته – پلی اکریل آمید در  دمای بالا (^◦C۹۰ ) و محیط آب نمک NaCl اشباع سازگار بوده و بکارگیری این آمیزه ها در تهیه سیالات حفاری می تواند توسعه دامنه کاربرد مواد پلیمری در تهیه این سیالات و سهولت در تنظیم خواص رئولوژیکی آنها را به همراه داشته باشد. 

---

سوء تغذیه در دوران از شیر گیری یکی از مشکلات مهم کشورهای در حال توسعه از جمله ایران می باشد. لذا مطالعه بر روی غذاهای کمکی و از شیر گیری مناسب دارای اهمیت خاصی می باشد. با توجه به گزارشهایی مبنی بر اثر فرایند جوانه زدن غلات و حبوبات در بهبود خواص تغذیه ای آنها، این مطالعه در سال ۱۳۷۸ در انستیتو علوم تغذیه و صنایع غذایی بر روی مخلوط آرد گندم و عدس معمولی و جوانه زده با هدف ارزیابی خواص فیزیکوشیمیایی آن صورت گرفت. روش تحقیق تجربی و جمع آوری اطلاعات به صورت مشاهده و اندازه گیری بود. ابتدا دو نمونه آرد گندم و عدس معمولی و مخلوط آرد گندم و عدس جوانه زده با نسبت ۸۹ به ۱۱ بعنوان نسبت مناسب برای تامین اسیدهای آمینه ضروری، تهیه گردید و آزمایشهای شیمیایی شامل اندازه گیری پروتئین، چربی، کربوهیدرات خاکستر، فیبر و انرژی بر روی آنها انجام شد. برای آزمایش فیزیکی ۱۲ نمونه مخلوط آرد گندم و عدس معمولی و جوانه زده با نسبتهای ۱۵%، ۲۰%، ۲۵%، ۳۰%، ۴۰% و ۵۰% با آب تهیه و ویسکوزیته آنها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد در آزمایشهای شیمیایی میزان پروتئین، خاکستر و فیبر نمونه جوانه زده بیشتر از نمونه معمولی بود و در مورد فیبر این اختلاف معنادار بود (P<۰,۰۰۳). آزمایش ویسکوزیته نشان داد که این فاکتور در گندم و عدس پس از جوانه زن بسیار کاهش می یابد به طوری که ویسکوزیته مناسب جهت غذای کمکی به صورت فرنی کمتر از ۳۰۰۰ cps برای فرنی تهیه شده از گندم و عدس معمولی با نسبت ۱۵% و گندم و عدس جوانه زده با نسبت ۴۰% حاصل می شود یعنی در ۱۰۰cc غذای تهیه شده از گندم و عدس معمولی ۱۵ گرم مخلوط آرد گندم و عدس و در ۱۰۰cc غذای تهیه شده از گندم و عدس جوانه زده ۴۰ گرم مخلوط آرد گندم و عدس جوانه زده موجود می باشد در نتیجه غذای کمکی تهیه شده از نمونه جوانه زده ارزش تغذیه ای بسیار بیشتری (بیش از ۲.۵ برابر) خواهد داشت. به طور کلی با توجه به نتایج به دست آمده می توان گفت که مخلوط آرد گندم و عدس جوانه زده با ارزش تغذیه ای بالاتری که دارد می تواند به عنوان یک پایه مناسب جهت تهیه غذای کمکی مورد استفاده قرار گیرد.

---

چکیده      چهار رقم گندم )چمران اهواز، روشن یزد، زرین ارومیه و زاگرس اهواز( که از نظر میزان تولید بالا و نیز مقدار و کیفیت پروتئین مناسب هستند، انتخاب شد. از آنها آرد با درجه استخراج کامل تهیه و مقدار اسید فیتیک آن ها اندازه گیری گردید. سپس اثر مواد مختلف عمل آورنده (مخمر۲، خمیر ترش۲۰ و جوش شیرین۵/۱درصد) در زمان های مختلف تخمیر (۴۵، ۵۵، ۷۵ دقیقه و زمان ۶۵ دقیقه به عنوان زمان شاهد) در نمونه های نان حجیم (تهیه شده از آرد با درجه استخراج ۷۰٪ در دمای۲۶۰ و مدت زمان ۲۰ دقیقه) بررسی و مقدار اسید فیتیک آن ها با هم مقایسه گردید. با افزایش مدت زمان تخمیر، کاهش بیشتری در مقدار اسید فیتیک مشاهده شد. کاهش بیشتر در مقدار اسید فیتیک با خمیر ترش و مدت زمان ۷۵ دقیقه در ارقام فوق به ترتیب ۵/۹۵، ۱۳/۹۵، ۴/۹۱، ۹۶/۹۰ درصد بود. اثر متقابل رقم با مدت زمان تخمیر و نوع ماده عمل آورنده در سطح ۵ درصد معنی دار بود، در صورتی که اثر متقابل نوع ماده عمل آورنده و مدت زمان تخمیر معنی دار نبود.

---

اندازه گیری خواص مکانیکی دانه های غلات از دو جهت حایز اهمیت است، یکی امکان شناسایی دقیقتر بافت دانه گندم که در راستای طبقه بندی آن صورت می گیرد و دیگری بدست آوردن اطلاعاتی که به بهینه سازی ماشین های برداشت و جابجایی دانه می انجامد. در این راستا تحقیق حاضر برای اولین بار روی رقم گندم سرداری انجام پذیرفت. کلیه آزمایش ها با لحاظ چهار سطح از میزان رطوبت و دو نوع گندم سالم و سن زده در ۲۰ تکرار، جمعا به تعداد ۱۶۰ آزمایش با کمک دستگاه آزمون کشش/ فشار تحت بارگذاری شبه- استاتیک انجام گرفت. نتایج این تحقیق مشخص نمود که می توان بر اساس میزان مقاومت مکانیکی، تک دانه های گندم سن زده را از دانه های گندم سالم شناسایی و درصورت نیاز جدا نمود. مناسب ترین رطوبت برای جداسازی بر مبنای چغرمگی رطوبت ۱۲% و بر مبنای نیروی بیشینه رطوبت ۱۴% بر پایه تر می باشد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که دو نوع گندم سالم و سن زده در هر سه صفت مورد مطالعه شامل چغرمگی، نیروی بیشینه و زاویه منحنی، با هم اختلاف معنی دار داشتند بطوریکه میزان نیروی بیشینه مورد نیاز برای گسیختگی دانه سالم به مراتب بیش از دانه سن زده بوده در حالیکه دانه های سن زده به مراتب چغرمه تر از دانه های سالم بودند. این پدیده عمدتا ناشی از بافت پوک دانه سن زده می باشد بطوری که کرنش بیشینه در آن بیش از دو برابر دانه های سالم می باشد. از میان پارامترهای مکانیکی که از آزمون فشاری حاصل می گردد، شامل: نیروی بیشینه، شیب منحنی از مبدا و چغرمگی، مشخص گردید که پارامتر چغرمگی مناسب ترین عامل در تمایز قایل شدن بین دانه های سن زده و سالم می باشد. نتایج این پژوهش همچنین نشان داد که نیروی بیشینه و کمترین نیروی مورد نیاز برای شکست دانه گندم سن زده به ترتیب معادل ۹۰,۶ و ۷.۳۵ نیوتن می باشد، درحالیکه برای دانه های گندم سالم این مقادیر به ترتیب معادل ۱۲۱.۸ و ۲۸.۳۴ نیوتن می باشند. بر اساس نتایج هیچ نوع اختلاف معنی داری بین گندم های سالم و سن زده از لحاظ پارامترهای فیزیکی وجود ندارد.

---

در این مطالعه تاثیر پوشش خوراکی محتوی عصاره پوست انار بر کیفیت و ماندگاری فیله کپور نقره­ا­ی در مدت زمان نگهداری در یخچال بررسی شد. محتوای فنل کل (۲۶۲,۵ میلی گرم تانیک اسید/گرم نمونه) و DPPH (%۸۷) با استفاده از حلال متانول اندازه گیری شد. پوشش خوراکی با مخلوط (۶۰% آب + ۳۰% آرد گندم + ۱۰% آرد ذرت) تهیه شد. ماهی تازه ی فیله شده به سه تیمار: شاهد (بدون عصاره)، تیمار ۱ (فیله با ۵% در صد عصاره) و تیمار ۲ (فیله با ۱۰% در صد عصاره) تقسیم شد. فیله­ها طی نگهداری در یخچال مورد ارزیابیشیمیایی(pH,TBA)  و میکروبی (تعداد کل باکتری­ها(TVC)، باکتری هایسرمادوست(PTC)) قرار گرفتند. بر اساس نتایج، افزودن عصاره به طور قابل ملاحظه ای اکسیداسیون را در تیمار ۱ و ۲ نسبت به نمونه شاهد به تاخیر انداخت. طبق نتایج آنالیزهای میکروبی تیمار های ۱ و ۲ در روز نگهداری ۱۲ به بیشینه حد قابل قبول  (log_۱۰ CFU/g)رسیدند در حالیکه نمونه شاهد در روز ۹ نگهداری به بیشینه حد قابل قبول (log_۱۰ CFU/g) رسید .

---

تنگستان شهرستانی است در استان بوشهر با مرکز اهرم. اساس اقتصاد این شهرستان بر پایۀ کشاورزی، دامداری و ماهیگیری استوار است. مردم تنگستان به گویشی به نام «تنگستانی» یا «تنگسیری» سخن می‌گویند که از گویش‌های ایرانی دستۀ غربی، گروه گویش‌های جنوب­غربی است. گندم از محصولات مهم کشاورزی این منطقه به­شمار می‌آید. این محصول از­آن­رو برای مردم تنگستان اهمیت دارد که افزون­بر درآمدزایی، مادۀ اولیۀ نان و بسیاری از خوراکی‌های محلی دیگر است. کاه و باقی­ماندۀ ساقۀ گندم برای علوفۀ چهارپایان کاربرد دارد و گاهی نیز گندم به­ جای پول نقد مبادله می‌شود. از­این­رو، کشت گندم عملی آیینی به­شمار می‌آید که با آداب و رسومی خاص همراه است؛ اگر­چه بسیاری از آیین­ها و واژگان ثبت­شده در این نوشتار، تنها در یاد و خاطرۀ کشاورزان سال­خورده یافت می­شود. هدف این پژوهش از سویی، ثبت آداب و رسوم و آیین‌ها و از سویی دیگر، گردآوری واژگان و اصطلاحات مربوط به گندم در گویش تنگستانی است. آنچه در این نوشتار آمده حاصل پژوهش­های میدانی و گفت­و­گو با کشاورزان سال­خوردۀ روستای جمالی، از توابع تنگستان است. مطالب در دو بخش تنظیم شده‌ است: نخست، گندم در فرهنگ مردم تنگستان؛ دوم، واژگان و اصطلاحات مرتبط با گندم در گویش تنگستانی.

---

چکیده با توجه به اهمیت و جایگاه نان در تغذیه مردم کشور، تحقیقی در جهت ارائه تولید نان با استفاده از آرد چاودار با هدف ایجاد تنوع در بین نانهای تولیدی انجام گرفت. در این مطالعه امکان استفاده از نان مخلوط چاودار با ۶۰% آرد چاودار و ۴۰% آرد گندم و همچنین نان مخلوط گندم دارای ۴۰% آرد چاودار و ۶۰% آرد گندم در تهیه نان بربری مورد بررسی قرار گرفت. نان های فوق با مخمر و خمیر ترش به دو روش برلین و دتمولد تولید شدند. پخت در سه تکرار انجام گرفت و نان های حاصل توسط هیات داوران از نظر ارگانولپتیکی ارزشیابی گردید. جدول ارزشیابی با توجه به نظرات اخذ شده از مردم و بر اساس معیارهای علمی و عملی و با توجه به ویژگیهای نان تولیدی و بر اساس هفت ویژگی طراحی شد. طرح آماری از نوع تجزیه فاکتوریل به صورت کاملاً تصادفی بر روی داده ها پیاده شد. نتایج نشان می دهد هرچند که نان مخلوط چاودار می تواند جایگاه خاصی در تولید نان کشور داشته باشد اما با توجه به ذائقه مردم نان های مخلوط دارای آرد گندم بیشتر در اولویت هستند. همچنین استفاده از خمیر ترش های چند مرحله ای با مدت طولانی تخمیر کیفیت نان را از لحاظ خصوصیات مورد بررسی بهبود می بخشد. پایین ترین رتبه مربوط به نان های مخلوط چاوداری است که با استفاده از مخمر تولید شده اند و بیانگر این مطلب است که عدم استفاده از خمیر ترش در این نانها باعث کاهش کیفیت آنها گردیده است.

---

چکیده در این مقاله با استفاده از شاخص Z نرمال، داده‌های بارش سالیانه و فصلی ایستگاههای سطح استان ایلام طی دوره آماری ۱۳۵۰-۱۳۷۹ تجزیه و تحلیل و ویژگی عمومی رخداد خشکسالیها، از قبیل فراوانی، شدت و دوره تداوم مشخص شده است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که در طول دوره آماری مورد مطالعه، در مناطق مختلف استان امکان وقوع خشکسالیهای سالیانه و فصلی بسیار زیاد بوده است. از نظرشدت خشکسالی سالیانه، خشکسالیهای متوسط و از لحاظ دوره‌های تداوم، دوره‌های یک ساله بیشترین فراوانی را داشته‌اند. به نظر می‌رسد که از میان فصول، شدت خشکسالیهای فصل بهار در اکثر ایستگاهها بیشتر از فصول دیگر سال بوده است. مقایسه توزیع بارشهای فصلی و میزان عملکرد گندم دیم در خشکسالیهای متوالی سالهای زراعی ۷۷-۷۸ و ۷۸-۷۹ حاکی از آن است که توزیع نامناسب بارش در طول فصول سال و همچنین کاهش بارش سالیانه، موجب کاهش شدید عملکرد گندم دیم شده است، به طوری که کاهش عملکرد گندم در سالهای مذکور نسبت به ترسالی ۷۶-۷۷ به ترتیب ۹/۶۸ و ۴/۶۹ درصد و همچنین نسبت به میانگین دوره به ترتیب ۲/۴۹ و ۲/۵۰ درصد بوده است. مقدار همبستگی بین توزیع بارشهای فصلی (متغیر مستقل) و میزان عملکرد (متغیر وابسته) در طول دوره مورد مطالعه نشان می‌دهد که در ایستگاههای نواحی گرمسیری استان، بیشترین همبستگی به ترتیب به فصول پاییز و زمستان و در مناطق سردسیر به فصول بهار و پاییز مربوط بوده است.

---

یکی از مشکلاتی که کشاورزی در دنیا بویژه در مناطق خشک با آن روبه‌رو است، نوسان میزان بازده محصولات دیم طی سالهای مختلف است. از نظر فعالیتهای کشاورزی عوامل مؤثر در توسعه کشت دو دسته است. دسته اول عواملی که یا در طول زمان ثابتند یا می‌توان با به کارگیری فناوری و روشهای اصلاحی، آنها را اصلاح نمود. دسته دوم عوامل ناپایدارند که در ارتباط با آب و هوای هر منطقه‌اند، همچون میزان بارش، درجه حرارت، رطوبت نسبی و ... که کنترل آنها تقریباًً از دست انسان خارج است. زیرا تغییر آب و هوا متناسب با نیاز هر محصول فقط در شرایط گلخانه‌ای آن هم در مقیاس کوچک امکان‌پذیر است. بنابراین شناخت معیارهای اقلیمی مؤثر بر میزان محصول بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا با تهیه مدلهایی برای پیش‌بینی محصول می‌توان برنامه‌ریزیهای لازم را برای تأمین نیازها در صورت کمبود و ذخیره در سیلوها در صورت مازاد انجام داد. در این پژوهش معیارهای اقلیمی مؤثر در میزان عملکرد محصول گندم دیم در استان آذربایجان غربی مطالعه شده و با ایجاد مدلهای رگرسیون چند متغیره، روابط موجود بین میزان بازده محصول و معیارهای اقلیمی بررسی شده است. در نهایت، مدلهایی برای پیش‌بینی میزان بازده محصول گندم دیم در استان آذربایجان غربی ارائه شده است. نتیجه این بررسی نشان می‌دهد که معیارهای مجموع بارش سالیانه و میانگین تعداد روزهای یخبندان سالیانه سهم بیشتری در تولید مدلهای نهایی دارند.

---

  چکیده عدد کیفی فارینوگراف (FQN[۱]) معیاری قراردادی می باشد که توسط شرکت برابندر معرفی شده است. این مؤلفه رئولوژیکی برآیندی از مجموع شاخصهای موجود در منحنی فارینوگرام است که در پژوهشهای مربوط به ارزیابی کیفیت گندم و آرد قابل استفاده می باشد. در مطالعه حاضر، رابطه و همبستگی بین عدد کیفی فارینوگراف با خواص کیفی و نانوایی ۱۳ رقم از گندم های شاخص ایرانی با ارزش نانوایی مختلف مورد بررسی قرار گرفت. میزان همبستگی های بدست آمده میان عدد کیفی فارینوگراف با کلیه فاکتور های مورد بررسی به جز میزان پروتئین، در سطح احتمال مطلوب (۰۱/۰) معنی دار بود. از این میان بیشترین میزان همبستگی با ثبات خمیر به میزان ۸۳۵/۰ به دست آمد. از میان واریته های گندم مورد آزمون، رقم الموت کمترین و بزوستایا بیشترین میزان عدد کیفی فارینوگراف و همچنین ارزش نانوایی را  به خود اختصاص دادند. با استفاده از شاخص عدد کیفی فراینوگراف می توان گندم ها را از لحاظ کیفیت با استفاده از یک عدد واحد طبقه بندی نمود.  
[۱]. Farinograph Quality Number

---

تاریخ دریافت:  ۱۰/۲/۸۸  تاریخ پذیرش:۲۷/۵/۸۸ چکیده جزء پلیمری با وزن ملکلولی بالای پروتئین گلوتن گندم به نام گلوتنین ماکروپلیمر (GMP)[۱] همبستگی زیادی با ویژگی های نانوایی آرد گندم از جمله حجم نان دارد. در تحقیق حاضر گلوتنین ماکروپلیمر از آرد ارقام مختلف گندمهای ایرانی با خواص نانوایی متفاوت استخراج شد. همبستگی بین وزن مرطوب و نیز خصوصیات رئولوژیکی (در دامنه تغییر شکل کوچک) ژل پروتئینی GMP با کیفیت نانوایی گندم (حجم و ارتفاع نان) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بدست آمده همبستگی معنی داری بین مقدار ژل و حجم و ارتفاع نان نشان دادند. اما نتایج آزمون های رئومتری نوسانی (مدول الاستیک یا ذخیره و تانژانت دلتا یا اتلاف) همبستگی مطلوبی با خواص نانوایی نشان نداد. در نتیجه بر خلاف وزن مرطوب ژل GMP که به عنوان معیاری مؤثر در ارزیابی و پیش بینی خواص نانوایی به شمار می رود، نتایج آزمونهای رئولوژیکی در دامنه کوچک نمی تواند به عنوان معیار قابل قبول در این زمینه باشد.  
 

---

چکیده             هدف از انجام تحقیق حاضر، مقایسه روش های غنی سازی گندم در مزارع گندم با غنی سازی آرد در کارخانجات  بود،  که طی سه آزمایش در اوایل دهه ۸۰ در استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی به اجرا در آمد. در آزمایش اول، طرح در قالب آزمون t شامل تیمارهای شاهد (عرف زارع) و مصرف بهینه کودی  در سه تکرار در اراضی زراعی شهرستان میانه در استان آذربایجان شرقی در سال زراعی ۸۰-۱۳۷۹  به اجرا گذاشته شد. پس از برداشت گندم، آرد سبوس دار تهیه و در دو روستای  تجرق و خانقاه  به مدت ۴ ماه نانهای غنی شده  و نشده مورد استفاده تعداد ۷۰۰ نفر از اهالی دو روستا  قرار گرفت. در آزمایش دوم، طرح در قالب آزمون t شامل تیمارهای شاهد (عرف زارع) و مصرف بهینه کودی  در سه تکرار در اراضی زراعی شهرستان نقده در استان آذربایجان غربی در سال زراعی ۸۲-۱۳۸۱ به اجرا گذاشته شد. پس از برداشت گندم، آرد سبوس دار تهیه و در روستای کهریز ارومیه به مدت شش ماه نانهای غنی شده  و نشده مورد استفاده ۱۷۵۰ نفر از اهالی روستا قرار گرفت.  در آزمایش سوم طرح که غنی سازی آرد در کارخانه بود در ۳ قرارگاه مقدم مرصاد در استان های کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان در تابستان ۱۳۸۲ به مدت ۴ ماه اجرا شد.  نتایج تجزیه و تحلیل آماری در  آزمایش های اول و دوم  نشان داد که در تیمار مصرف بهینه کودی، غلظت اسید فیتیک و نسبت مولی اسید فیتیک به روی(PA/Zn) در دانه گندم بطور کاملا معنی داری نسبت به شاهد کاهش یافت و  تغذیه افراد جامعه مورد بررسی از آرد حاصل از گندم غنی شده نسبت به قبل از آن، بطور کاملا معنی داری غلظت Z n  و Fe  سرم خون را در تمامی گروههای سنی افزایش داد،  ولی میزان افزایش در شش ماه بیشتر از چهار ماه بود. بطوریکه  در آزمایش دوم،  قبل از مداخله غلظت روی (Zn)  و آهن (Fe)  سرم خون در افراد بطور متوسط ۸۰ و ۱۰۰ و پس از آن  به  ۱۱۰ و ۱۳۰  میکروگرم در دسی لیتر  افزایش یافت. نتایج تجزیه و تحلیل آماری در آزمایش سوم  نشان داد که  میانگین Zn در سرم خون افرادیکه از نان غنی نشده استفاده کردند ۷۲ ولی در افراد تیمار شده، میزان Zn  بعد از چهار ماه، به ۸۹ میکروگرم در دسی لیتر افزایش یافت (۰۱/۰P≤). میانگین Fe  سرم خون افراد هم از ۸۷ به ۱۳۳ میکروگرم در دسی لیتر افزایش یافت (۰۱/۰P≤). افرادی که  از نان با کیفیت پائین (شاهد) استفاده می کردند، ۴۷ درصد با کمبود Zn ؛ ولی در افرادی که نان مصرفی آنها با کیفیت بالا بود، فقط۱۰ درصد مبتلا به کمبود Zn بودند. در افراد قرارگاه مقدم مرصاد قبل از شروع طرح، میزان مصرف دارو برای بیماری های معده ۱۶۱۵ مورد بود، این مقدار بعد از غنی سازی تا ۱۵ درصد کاهش یافت. نانی که قبل از اجرای طرح با کیفیت بسیار پائین و با نسبت مولی PA/Zn بیش از ۳۰ عرضه می شد، بعد از غنی سازی، نان با بهترین کیفیت و با نسبت مولی PA/Zn پایین (۱۰)، تحویل و در نهایت هدر روی نان نیز به مقدار معنی داری کاهش یافت. نتایج این تحقیق نشان داد رابطه معنی داری بین مصرف نان غنی شده با افزایش غلظت Zn و Fe در سرم خون افراد تحت مطالعه وجود داشت. در جمع بندی می توان گفت که غنی سازی در مزارع گندم بر غنی سازی آرد در کارخانجات آرد ارجحیت داشته و اهم مزایای آن را می توان افزایش حداقل ۲۰ درصدی در عملکرد هکتاری گندم، بهبود کیفیت نان و افزایش بیش از ۱۰ درصدی غلظت عناصر معدنی در اثر جذب بیشتر توسط دستگاه گوارش انسان نام برد.  

---

اثر فرمولاسیون نانوسالیسیلیک اسید بر بیان ژن‌های پراکسیداز (۱۱۳-۱۱۴) و آنزیم‌های پراکسیداز و فنیل­آلانین آمونیالیاز (PAL) در گیاهان گندم رقم حساس به Heterodera filipjevi مورد بررسی قرار گرفت. ریشه و برگ گندم ezostaya B به­طور تصادفی به گروه شاهد و گروه‌های در معرض به­ترتیب با ۶۲,۵، ۱۲۵ و ۲۵۰ میکروگرم در میلی ­لیتر نانوسالیسیلیک اسید تقسیم شدند. آنالیز اسپکتروفتومتری عصاره‌های ریشه‌ی گیاهان آلوده، ۴ ، ۷ و ۱۱ روز پس از تلقیح نماتد (DAI) برای ارزیابی آنزیم‌های پراکسیداز و PAL و آنالیز بیان ژن‌های پراکسیداز (۱۱۳-۱۱۴) با استفاده از Realtime-PCR انجام شد. فعالیت پراکسیداز به­طور معنی­داری در تیمارهای تحت تأثیر ۲۵۰ میکروگرم در میلی­لیتر نانوسالیسیلیک اسید پس از ۱۱ روز اافزایش داشت. فعالیت PAL تحت تأثیر ۲۵۰ و ۱۲۵ میکروگرم در میلی­لیتر نانوسالیسیلیک اسید در مقایسه با کنترل در چهار و هفت DAI افزایش یافت. فعالیت PAL نیز در نمونه‌های در معرض ۶۲,۵ و ۲۵۰ میکروگرم در میلی­لیتر نانوسالیسیلیک اسید نسبت به کنترل در هفت DAI تشدید شد..دوز ۶۲,۵ میکروگرم در میلی­لیتر نانوسالیسیلیک اسید باعث افزایش سطح بیان پراکسیداز ۱۱۳-۱۱۴ در برگ گندم در چهار DAI و هم­چنین افزایش سطح بیان ژن‌های پراکسیداز ۱۱۳-۱۱۴ در سطح ۱۲۵ و ۲۵۰ میکروگرم در میلی­لیتر در مقایسه با کنترل در چهار و هفت DAI شد. بین بیان ژن‌ها در معرض ۶۲,۵، ۱۲۵ و ۲۵۰ میکروگرم در میلی­لیتر نانوسالیسیلیک اسید در مقایسه با کنترل در یازده DAI کاهش معنی­داری وجود داشت. نتایج نشان داد که غلظت‌های بالای نانوسالیسیلیک اسید تأثیر بالقوه‌ای بر فعالیت آنزیم‌های پراکسیداز و PAL در گندم آلوده به H. filipjevi دارد و غلظت بالای نانوسالیسیلیک اسید اثر مهاری بر سطح بیان ژن پراکسیداز دارا می­باشد.

---

زنگ سیاه گندم با عامل Puccinia graminis f. sp. tritici یکی از مخرب­ترین بیماری­های گندم است. از لحاظ تاریخی این بیماری خسارت­های شدیدی را در بسیاری از نقاط جهان سبب شده است.ارزان­ترین و از لحاظ محیطی سالم­ترین روش مدیریت بیماری استفاده از ارقام مقاوم است. از این­رو، دانش وآگاهی درخصوص ژن­های مقاومت مؤثر و تعیین منابع مقاومت به­نژاد­گران را قادر می­سازد تا ژن­های مفید یا منابع مقاومت را در برنامه­های به­نژادی استفاده کنند. بنابراین، این پژوهش در سال­های ۱۳۹۴ و۱۳۹۶ به مدت دو سال به­منظور تعیین کارائی ژن­های مقاومت در اردبیل و شناسائی الگوی بیماری­زایی عامل زنگ سیاه تحت شرایط مزرعه­ای با کاشت ارقام افتراقی انجام شد. هم­چنین در این پژوهش پارامتر­های مقاومت تدریجی برای تعدادی از لاین­های امیدبخش در شرایط مزرعه­ای یادداشت­برداری شد. نتایج بررسی نشان داد که ژن­های مقاومت Sr۵، Sr۱۳، Sr۲۲،Sr۲۴ ، Sr۹G، Sr۲۶، Sr۲۷، Sr۳۲، Sr۳۵ و Sr۳۲ ژن­های مقاومت مؤثری بودند و ژن­های مقاومت Sr۲۵، Sr۶، Sr۹f، Sr۷a، Sr۲۳، Sr۲۸، Sr۲۹، Sr۳۰، Sr۳۳، Sr۳۴، Sr۳۷، SrDP۲، SrGT، SrPL، SrWLD، SrH ژن­های غیرمؤثری در طی دوره پژوهش بودند. ژن­های مقاومت مؤثر ممکن است به­تنهایی یا در ترکیب با ژن­های مقاومت پایدار (غیراختصاص-نژادی) جهت ایجاد ارقام با عملکرد بالا استفاده شوند. نتایج ارزیابی­ها برای پارامترهای مقاومت تدریجی نشان داد که هفت لاین همراه با رقم حساس بالاترین مقادیر FRS، CI، r و rAUDPC را داشتند، و بنابراین به­عنوان ارقام حساس گروه­بندی شدند. تعداد کمی از لاین­ها (شش لاین) در مرحله گیاه کامل واکنش متوسط (MR, M, MS) نشان دادند و سطح بالا یا متوسطی از مقاومت تدریجی را داشتند. بقیه لاین­ها هم به دلیل دارا بودن مقادیر بالای پارامترهای اندازه­گیری شده دارای سطح پایین مقاومت تدریجی بودند و برای اثبات طبیعت مقاومت آنها نیاز به مطالعه بیش­تری است. 

---

چکیده گلوتن گندم عامل اصلی موثر بر خواص عملکردی خمیر از جمله کشش پذیری، مقاومت به کشش و استحکام خمیر است. قدرت گلوتن وابسته به مقدار پروتئین و ترکیب پروتئین است. عوامل مختلفی خصوصیات گلوتن  را تحت تاثیرقرار می دهند. از جمله آنها می توان به حشره سن اشاره کرد که به دانه گندم نارس حمله می کند. پروتئاز موجود در بزاق حشره سن در آرد تهیه شده از گندم آسیب دیده توسط سن باقی ماند و به خمیر منتقل شده و گلوتن را هضم کرده و خمیر چسبنده و شل ایجاد کرده و کیفیت نان حاصل را کاهش می دهد. اثرامواج فرا صوت در شدت ها و مدت زمان های مختلف بعنوان مکانیسم مناسب از بین بردن آنزیم پروتئاز، برخصوصیات رئولوژیک خمیر تهیه شده از آرد گندم های سن زده بررسی شد. نتایج نشان داد که امواج فرا صوت با شدت ۷۰ درصد در زمان ۵ دقیقه بهترین اثر را در حفظ خصوصیات رئولوژیکی خمیر دارد. اعمال صوت، جذب آب آرد، ثبات خمیر، کشش پذیری و مقاومت به کشش خمیر را بهبود بخشید. رنگ نان حاصل از آرد گندم سن زده تیمار شده با امواج فرا صوت سفیدتر و خواص ظاهری و بافت نان حاصل بهتر بود. حجم مخصوص نان تهیه شده از این آرد نیز در مقایسه با شاهد به طرز معنی داری افزایش یافت.